Ζυμπραγού Χανίων

Το χωριό

Εκεί στ’ απόσκια του βουνού στα δροσερά χορτάρια,

που μουρμουρίζουν τα νερά και χύνονται καθάρια.

 

Εκεί στ’ απόσκια του βουνού, που φλυαρεί τ’ αγέρι

και χαιρετά τα λούλουδα και παίζει με τη φτέρη.

 

Απλώνεται όμορφο χωριό με λεύκες στολισμένο

και μεσ’ στον ήλιο λούζεται φαιδρό κι ευτυχισμένο.

Ι. Πολέμης

Σ’ ένα όμορφο και γραφικό χωριό, όπως ακριβώς το ψάλλει ο ποιητής, φθάνουμε μετά από 40χμ. από τα Χανιά. Είναι το πανέμορφο χωριό Ζυμπραγού της επαρχίας Κισάμου. Βρίσκεται στην πλαγιά του λόφου Φεζύ και σε υψόμ. 350μ. περίπου.

Οι 110 κάτοικοι του χωριού ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία. Το χωριό βρίσκεται ανάμεσα σε καρποφόρες ελιές κι αμπέλια. Οι ντόπιοι κάτοικοι του χωριού με το μόχθο και την κοπιαστική τους εργασία, παράγουν άφθονα προϊόντα όπως λάδι, σταφύλια, εσπεριδοειδή και κρασί.

Αλλά και για την προσωπική τους κατανάλωση καλλιεργούν στους κήπους και τα κτήματά τους διάφορα κηπευτικά, κερασιές, καρυδιές, αμυγδαλιές και μηλιές και εκτρέφουν αρκετά ζώα.

Σήμερα υπάρχουν πολλές εκδοχές για την προέλευση του ονόματος του χωριού. Πολλοί υποστηρίζουν, ότι επειδή όλη η γύρω από το χωριό περιοχή είναι πολύ εύφορη, τα εισοδήματα των κατοίκων ήταν διπλά δηλαδή «ζυπραγά» Άλλοι πάλι λένε ότι οι πρώτοι κάτοικοι του ήταν δίδυμα αδέλφια δηλαδή «ζυμπραγά» και άλλοι πάλι ότι τα πρόβατα στο χωριό γεννούσαν συνήθως δυο αρνιά δηλαδή «ζυμπραγά».

Το χωριό Ζυμπραγού κτίστηκε το 1830 και οι πρώτοι κάτοικοί του είχαν έλθει από τους Λάκκους της επαρχίας Κυδωνίας. Σύμφωνα μάλιστα με την ντόπια παράδοση από τους πρώτους κατοίκους ήταν τρεις Καλογεράκηδες, που προσπάθησαν ν’ αποκτήσουν πάρα πολλά παιδιά για να ανταπεξέλθουν στις καταπιέσεις και τους εξευτελισμούς των Τούρκων. Λέγεται ότι ο καθένας τους είχε από οχτώ μέχρι δεκατέσσερα παιδιά. Οι πιο παλιές οικογένειες που αναφέρονται είναι οι Καλογεράκηδες, Πρωιμάκηδες, Γιανναράκηδες, Σαριδάκηδες, Καραβαράκηδες, Κατάκηδες και Ψιλάκηδες.

Η ιστορία του χωριού είναι σχετικά μικρή, αλλά αξιοθαύμαστη, γεμάτη λαμπρά κατορθώματα και ηρωικούς αγώνες. Οι κάτοικοί του σαν γνήσιοι Κρητικοί γενναίοι και φιλελεύθεροι αψήφησαν τους κινδύνους και πολέμησαν τους εχθρούς της Κρήτης με τόλμη και αποφασιστικότητα θυσιάζοντας τα πάντα για την ελευθερία.

Κατά την Τουρκοκρατία έδωσαν το αγωνιστικό τους «παρών» και δεν έλειψαν από καμιά επανάσταση. Τους βρίσκουμε αγωνιστές στη μεγάλη επανάσταση του 1866 με καπετάνιο τους το χωριανό Πρωιμάκη Σήφη και στις άλλες επαναστάσεις με το Γεώργιο Καλογεράκη του Στυλιανού. Στην επανάσταση πάλι τ ου 1896 το χωριό ανέδειξε ένα μεγάλο οπλαρχηγό το Νικόλαο Καλογεράκη ή Τσαγκαρονικόλα. Ο μεγάλος αυτός καπετάνιος ήταν ο αρχηγός των κατοίκων της Ζυμπραγού κατά τη μάχη που έγινε στο Δρομόνερο, συνοικισμό της κοινότητας Ζυμπραγού, στις 14 Ιουνίου τ ο υ 1896. Ο Καλογεράκης μάλιστα πολεμώντας με όλες του τις δυνάμεις κατόρθωσε να σκοτώσει το στρατηγό των Τούρκων Αμεντιγιέ, γεγονός που έκρινε σημαντικά την έκβαση της μάχης. Τελικά οι Τούρκοι νικήθηκαν στο Δρομόνερο και ουσιαστικά οι δυο επαρχίες Κισάμου και Σελίνου ήλθαν στα χέρια των επαναστατικών δυνάμεων.

Την ίδια γενναιότητα και τον ίδιο ηρωισμό έδειξαν οι κάτοικοι της Ζυμπραγού σ’ όλους τους αγώνες του Ελληνικού Έθνους. Το 1906-1909 στο Μακεδονικό αγώνα θυσίασαν τη ζωή τους, ο καπετάνιος Ιωάννης Καλογεράκης του Παναγιώτη και ο lωάννης Γιανναράκης του Μάρκου. Το 1922 έπεσαν ηρωικά για την πατρίδα τους ο Βασίλειος Ιγγλεζάκης του Κωνσταντίνου και ο Αναστάσιος Κατάκης του Ματθαίου. Στο Αλβανικό έπος του 1940 σκοτώθηκε πολεμώντας γενναία ο λοχαγός Ιωάννης Καλογεράκης του Γεωργίου.

Στην ένδοξη Μάχη της Κρήτης πολλοί κάτοικοι έτρεξαν με ενθουσιασμό και σήκωσαν τα όπλα τους κατά των Γερμανών κατακτητών. Πολλοί απ’ αυτούς έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία, όπως ο Γεώργιος Μαρκετάκης του Μιχαήλ, ο Δημήτριος Καντανολέων του Εμμ., ο Μάρκος Καλογεράκης του Γεωργίου κ.ά. Το χωριό λοιπόν έχει προσφέρει πολλά για την ελευθερία και ανεξαρτησία του τόπου και κάθε της γωνιά θυμίζει κι έναν αγώνα. Και άλλη μια δόξα, όπως λέει και το παρακάτω τετράστιχο:

«Πάρε τη ράχη του βουνού

κι ανέβα πέτρα, πέτρα,

κάθε πέτρα που πατάς

κι έναν αγώνα μετράς».

Στα νότια του χωριού βρίσκεται ένα σπήλαιο, που οι ντόπιοι ονομάζουν των Ρωμιών η Τρύπα. Το σπήλαιο αυτό είναι ένας ακόμα τόπος μαρτυρίου και ηρωικής θυσίας. Εδώ τον καιρό της Τουρκοκρατίας είχαν καταφύγει τρεις οπλαρχηγοί από τη Γραμβούσα για να γλιτώσουν απ’ τους Τούρκους, αυτοί όμως τους ανακάλυψαν, τους έβαλαν φωτιά και τους έκαψαν.

Στη Μάχη της Κρήτης σκοτώθηκαν ακόμα δύο άτομα. Ο Τιμολέων Κοκοτσάκης, στον οικισμό Δρομόνερο, απόστρατος Μοίραρχος και ο Καραβαράκης Νικόλαος στα Μεσάβια γιατί έλαβε μέρος στην Αντίσταση.

Το 1396 στη Μάχη Δρομόνερο σκοτώθηκε από τους Τούρκους ο Διοικητής Αμεντιγέ και ο Καλογεράκης, τραυματίστηκε. Σοβαρά επίσης, τραυματίστηκε και ο Σαρτζέτης, ο οποίος έμεινε ανάπηρος.

Στο χωριό Ζυμπραγού συναντάμε τις παλιές εκκλησίες του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και του Αγίου Παντελεήμονα, που πιστεύεται ότι κτίστηκαν την εποχή του αυτοκράτορα του βυζαντίου Νικηφόρου Φωκά και οι δυο εκκλησίες έχουν αξιόλογες αγιογραφίες. Άλλες εκκλησίες της περιοχής είναι η επίσης αγιογραφημένη εκκλησία της Αγίας Μαρίνας, ο Άγιος Ιωάννης, η ερειπωμένη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και η Μητρόπολη του χωριού τα Εισόδια της Θεοτόκου.

Το χωριό Ζυμπραγού αποτελεί μια κοινότητα μαζί με τους γύρω συνοικισμούς της, το Δρομόνερο, τον Άγιο Γεώργιο και τα Ξυναλιανά, που σήμερα είναι πια εγκαταλειμμένα.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.