Βρύσες Κυδωνίας

Οι Βρύσες είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Κυδωνίας. Απέχει από τα Χανιά 16χμ. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 50μ. στο βάθος καθώς και στις πλαγιές μιας όχι πολύ βαθιάς χαράδρας, που έχει κατεύθυνση από Βορρά προς Νότο. Οι πλαγιές είναι κατάφυτες κυρίως από ελιές, ενώ τα πεδινά μέρη από εσπεριδοειδή. Οι κάτοικοι ανέρχονται γύρω στα 500 άτομα και ασχολούνται με την καλλιέργεια πορτοκαλιών και ελιών. Τα πορτοκάλια των Βρυσών είναι από τα πιο γευστικά.

Στην κοινότητα Βρυσών υπάγεται ο οικισμός Πατελάρι. Η ονομασία του χωριού οφείλεται στα πολλά νερά και τις Βρύσες, που υπάρχουν. Οι κάτοικοι είναι ντόπιοι Κρητικοί από διάφορα τριγύρω χωριά. Παλιότερες οικογένειες είναι: Παπαδάκηδες, Βερυβάκηδες, Καλιοτζάκηδες, Κασελάκηδες, Μανιάκηδες, Χωραφάκηδες, Φανουριάκηδες, Βαβουράκηδες, Τερζάκηδες, Σπανουδάκηδες, Αγγελάκηδες, Βασιλάκηδες, Κουνάληδες, Ξανθουδάκηδες, Κορδατζάκηδες, Μαλλινδρέτου.

Φαίνεται ότι η περιοχή ήταν κατοικημένη από τη μινωική εποχή και μάλιστα κατά την ύστερη μινωική περίοδο. Ο Paul Faure βρήκε νεολιθικά όστρακα τα οποία αποτελούν ένδειξη ότι έζησαν κι εδώ νεολιθικοί άνθρωποι.

Προς Βορρά του χωριού ανασκάφηκε τάφος υστερομινωικός ΙΙΙ β’., όπου βρέθηκαν χάλκινα αντικείμενα, βελόνη, τεμάχια κοσμήματος, πόρπες, διπλοί πελέκεις, στεφάνη με σταυρό, ψήφοι περιλαιμίου και άλλα. Τα κτερίσματα αυτά κατατέθηκαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων.

Ανάμεσα στις Βρύσες και στον Κουφό είναι ένα χαρακτηριστικό δίκορφο ύψωμα στη δυτική όχθη του Πλατανιά. Η πιο χαμηλή κορυφή λέγεται Κάστελος και ενώνεται με την άλλη με μικρό αυχένα, όπου λέγεται ότι βρίσκονται ερείπια παλιών οικοδομών. Η πιο ψηλή κορυφή λέγεται Άγιος Γεώργιος και φθάνει τα 220μ. ύψος. Ο λόφος ονομάζεται Άγιος Γεώργιος εξαιτίας της μικρής εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, που βρίσκεται εκεί. Στο περίβολο φαίνονται τα ίχνη υδατοδεξαμενής και ρωμαϊκού τείχους, πιθανό και άλλων αρχαίων κτισμάτων.

Στο χώρο αυτό τοποθετεί ο Pococke την ομηρική Κυδωνία στηριζόμενος κυρίως στον ομηρικό στίχο:

«ήxι Κύδωνες έναιον Ιαρδάνου αμφί ρέεθρα» (γ 299)

Ο Spratt, που συμφωνεί με τη γνώμη του Pococke, βρήκε μάλιστα ίχνη τοίχων αρχαϊκών και επίπεδα, όπου ήταν κτισμένα σπίτια. Ο Gerola δε συμφωνεί με την άποψη του Spratt και επιπλέον δεν παρατήρησε ίχνη 1 κτιρίων.

Την άποψή του Pococke και του Spratt αποδέχεται και ο Εμμανουήλ Βαρδινογιάννης. Την άποψη του αυτήν ανακοίνωσε στο Β’ Κρητολογικό Συνέδριο.

Ο αείμνηστος lωάννης Ναναδάκης, πρόεδρος κάποιας αρχαιολογικής εταιρείας του 1910 περίπου, τοποθετεί στους δυο λόφους, δηλαδή στο λόφο Κάστελο και στον Άγιο Γεώργιο, τη μια από τις δυο Κυδωνίες. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, υπήρχαν δυο Κυδωνίες, η αρχαιότατη, η πελασγική ή ομηρική, που ήταν στο ύψωμα Κάστελος της Αγίας Κυριακής κοντά στο χωριό Βρύσες Κυδωνίας και η Κυδωνία των Σαμίων, που κτίστηκε, όταν η ομηρική Κυδωνία είχε καταστραφεί από κάποια επιδημία.

Άλλοι συγγραφείς (Πλούταρχος, Λυκούργος, Πλίνιος) υποστηρίζουν ότι στους λόφους Κάστελο και Άγιο Γεώργιο ήταν κτισμένη η αρχαία Πέργαμος ή Περγαμία ή Πέργαμον. Ο Πλούταρχος μάλιστα στο βίο του Λυκούργου αναφέρει ότι ο Λυκούργος τάφηκε στην Πέργαμο (Βρύσες Κυδωνίας), όπου δείχνουν τον τάφο του.

Κοντά στις Βρύσες υπάρχει το σπήλαιο Κερά Σπηλιώτισσα που ερεύνησε ο σπηλαιολόγος Ιωάννης Τσιφετάκης, δάσκαλος που έδωσε μια μικρογραφία θαυμάσια και στοιχεία (νεολιθικά αγγεία), που πείθουν ότι κατοικήθηκε από την αυγή του πολιτισμού. Ήταν και λατρευτικό σπήλαιο.

Στη θέση Τίμιος Σταυρός βρέθηκαν δυο πρωτογεωμετρικοί τάφοι του 1100-900 π.χ. Το χωριό με τη σημερινή του μορφή υπάρχει από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Στο χρονικό του Τριβάν, που γράφτηκε στο Ηράκλειο τον Αύγουστο του 1669, τις τελευταίες μέρες πριν την άλωσή του από τους Τούρκους, αναφέρεται και το χωριό «Βρύση» (σημερινό Βρύσες) μεταξύ των 67 χωριών της περιοχής των Χανίων. Επειδή ήταν πολύ εύφορο κατοικήθηκε από Τούρκους. Το 1881 ήταν ένα από τα 17 χωριά του Δήμου Αλικιανού και είχε 324 κατοίκους από τους οποίους οι 263 ήταν Χριστιανοί και οι 61 Τούρκοι.

Στην περιοχή των Βρυσών Κυδωνίας το 1867 οι επαναστάτες κύκλωσαν τον Ομέρ Πασά και τον Αιγύπτιο Σαχίν Πασά, τους οποίους ανάγκασαν να συνθηκολογήσουν εγκαταλείποντας 4 πυροβόλα και 800 νεκρούς με τα όπλα τους.

Το έτος 1896 οι Τούρκοι Σελίνου και Κισάμου υπό την πίεση των Χριστιανών της περιοχής ήλθαν και οχυρώθηκαν στον Άγιο Γεώργιο. Οι Χριστιανοί τους περικύκλωσαν στενά και τους ανάγκασαν, λόγω έλλειψης νερού και τροφής, να παραδοθούν στον ελληνικό στρατό του Τιμολέοντα Βάσου.

Κατά την περίοδο της Κατοχής στις Βρύσες είχε εγκατασταθεί λόχος Γερμανών. Είχαν στρατηγείο και μια πισίνα δίπλα. Είχαν μάλιστα εγκαταστήσει και μια γεννήτρια ηλεκτρικού ρεύματος. Από το χωριό πέρασε ο Γερμανός στρατηγός Ρόμελ και συγκέντρωσε τους αξιωματικούς σ’ ένα καφενείο, το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα και είναι αποθήκη.

Στους διάφορους εθνικούς αγώνες οι κάτοικοι της κοινότητας Βρυσών υπηρέτησαν ευσυνείδητα την πατρίδα για την οποία έχυσαν το αίμα τους.

Στο χωριό υπάρχει η εκκλησία Άγιος Γεράσιμος. Η παράδοση αναφέρει ότι ο Άγιος Γεράσιμος πέρασε από εκεί και κάθησε λίγο να ξεκουραστεί. Στο σημείο, όπου ακριβώς κάθισε, κτίστηκε το εκκλησάκι. Αναφέρεται από τους κατοίκους ότι ένας χωριανός πήγαινε και έκλεβε από την εκκλησία. Ό,τι όμως έκλεβε το βράδυ το πρωί βρισκόταν πάλι στη θέση του.

Πολιούχος των Βρυσών είναι ο Άγιος Νικόλαος. Την ημέρα της γιορτής του, στις 6 Δεκεμβρίου, γίνεται αξιόλογο λαϊκό πανηγύρι.

Άλλες εκκλησίες είναι ο Άγιος Ιωάννης, ο Άγιος Προκόπιος, ο Άγιος Αντώνιος, ο Τίμιος Σταυρός, ο Άγιος Κωνσταντίνος.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.

Φωτογραφία: http://www.libraryoac.gr