H ιστορική Βεργίνα βρίσκεται στους πρόποδες των Πιερίων Ορέων, σε υψόμετρο 120 μέτρων από τη θάλασσα και σε απόσταση 13 χλμ. από τη Βέροια. Ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 1.242 κατοίκους (απογραφή 2011). Η Βεργίνα είναι πολύ κοντά στις Αιγές, την τοποθεσία της αρχαίας πρωτεύουσας της Μακεδονίας που με τις ανασκαφές του αρχαιολόγου Μανόλη Ανδρόνικου (1976-1980) ήρθαν στο φως πολύ σημαντικά ευρήματα.
Οι Αιγές, η πρώτη πόλη των Μακεδόνων, που το όνομά της σημαίνει «ο τόπος με τα πολλά κατσίκια» βρίσκεται στα νότια του ποταμού Αλιάκμονα, στη «Μακεδονίδα γη» του Ηροδότου, στους πρόποδες των Πιερίων, του αρχαίου «Μακεδονικού όρους». Από την ίδρυσή τους τον 7ο αι. π.Χ έως και τα χρόνια του Αρχέλαου στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. οι Αιγές αποτελούσαν το κέντρο του μακεδονικού βασιλείου και το λίκνο της δυναστείας των Τημενιδών. Η απόφαση – πιθανότατα του βασιλιά Αρχελάου – να μεταφέρει την πρωτεύουσα του βασιλείου στην Πέλλα δεν υποβάθμισε τη σημασία της παλιάς πρωτεύουσας. Οι Αιγές διατήρησαν τον συμβολισμό τους, ως κοιτίδα του μακεδονικού βασιλείου. Η ξεχωριστή συμβολική και πολιτική διάσταση της πόλης για τη δυναστεία των Τημενιδών αντανακλάται με σαφήνεια όχι μόνον στην ιδιότητά της ως βασιλικής νεκρόπολης, αλλά και ως τόπου για άλλες εξίσου σημαντικές τελετές, όπως ο γάμος. Χαρακτηριστικότερη όλων είναι ίσως η γαμήλια τελετή της κόρης του Φιλίππου Β’, Κλεοπάτρας, με τον βασιλιά της Ηπείρου Αλέξανδρο, στη διάρκεια της οποίας έλαβε χώρα και η δολοφονία του, το 336 π.Χ. στο θέατρο των Αιγών. Οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως σπουδαίους οικισμούς αλλά και χώρους ταφής, που με το μέγεθός τους δηλώνουν την ευάριθμη παρουσία των ανθρώπων. Χειροτεχνήματα υψηλής καλλιτεχνικής αξίας και πλούσια κοσμήματα αποτυπώνουν ανάγλυφα την ευμάρεια και τη σημασία της περιοχής.
Σύμφωνα με το έθιμο, που ήθελε τους Τημενίδες βασιλιάδες να θάβονται στις Αιγές εκεί τάφηκε ο Φίλιππος Β΄ και εκεί επρόκειτο να ταφεί και ο Αλέξανδρος μετά το θάνατό του το 323 π.Χ. Όμως ο Πτολεμαίος μετέφερε τελικά τη σορό του στην Αίγυπτο. Ο κύκλος της γενιάς των Τημενιδών θα έκλεινε λίγα χρόνια αργότερα, στις Αιγές και πάλι, όπου τάφηκαν τα παιδιά του: ο νεαρός πρίγκηπας Αλέξανδρος Δ’, γιος της Ρωξάνης στον τάφο της Μεγάλης Τούμπας στη Βεργίνα, που ονομάζουμε συμβατικά «του Πρίγκηπα» και πολύ πιθανό ο Ηρακλής, γιος της Βαρσίνης, όπως έδειξαν πρόσφατα ευρήματα από την Αγορά της αρχαίας πόλης.
Μετά το 550 π.Χ., ένας μακεδονικός πληθυσμός εγκαταστάθηκε στην περιοχή. Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ., ο βασιλιάς Αρχέλαος ο Α΄ μετέφερε την μακεδονική πρωτεύουσα βορειότερα στην Πέλλα, μέσα στην κεντρική Μακεδονική πεδιάδα. Οι Αιγές παρέμειναν ένα σπουδαίο τελετουργικό κέντρο και συνέχισαν να ακμάζουν ακόμη και μετά τις επιδρομές του 3ου αιώνα π.Χ. και νέες ανασκαφές αποδεικνύουν ότι κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ. κατοικούνταν ακόμη.
Το 1996 η UNESCO ανακοίνωσε την ένταξη του αρχαιολογικού χώρου των Αιγών στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ο αρχαιολογικός χώρος της Βεργίνας αποτυπώνει το μεγαλείο της μακεδονικής δυναστείας. Οι βασιλικοί τάφοι, το νεκροταφείο των τύμβων με τα άφθονα κτερίσματα της εποχής του σιδήρου, το Ανάκτορο, το Θέατρο, το ιερό της Εύκλειας, η Ακρόπολη και το τείχος της πόλης, αποτελούν τη ζώσα ιστορία της μακεδονικής γης. Χρυσελεφάντινες κλίνες, λεπταίσθητες τοιχογραφίες, χρυσές λάρνακες απερίγραπτης ωραιότητας, ηγεμονικά όπλα, ανάγλυφα από ελεφαντοστό σμιλεμένα με τέχνη, όλα τα ευρήματα που ήρθαν στο φως, μαρτυρούν το κλέος, τη δύναμη και τη σημασία της δυναστείας η οποία, με την καθοδήγηση του Αλέξανδρου, έφτασε στα πέρατα της οικουμένης.
Το πολύμορφο, πολυδύναμο, ευέλικτο και συνεχώς εξελισσόμενο Μουσείο, εμβαδού 146.000 τετραγωνικών μέτρων, που με αίθουσες-ενότητες διάσπαρτες στον πραγματικό-γεωγραφικό χώρο, ενσωματώνει και ενώνει το κεντρικό κτήριο με το σύνολο του αρχαιολογικού χώρου των Αιγών, δηλαδή το Ανάκτορο και την ταφική συστάδα των Τημενιδών, καθώς και το πασίγνωστο Μουσείο των Βασιλικών Τάφων. Το μουσείο περιλαμβάνει εκθεσιακούς χώρους κλειστούς και υπαίθριους, αίθρια, αμφιθέατρο, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, χώρους εκπαίδευσης και επιστημονικών δραστηριοτήτων, εργαστήρια συντήρησης, αρχαιολογικές αποθήκες και ψηφιακό μουσείο που θα διατρέχει την περίοδο από τις απαρχές της Μακεδονίας μέχρι τις σύγχρονες αναφορές στον Μ. Αλέξανδρο.
Τα σημαντικότερα και τα πιο γνωστά εκθέματα του Μουσείου είναι η χρυσή λάρνακα με το μακεδονικό αστέρι που περιείχε τα αποτεφρωμένα οστά του νεκρού βασιλιά και το χρυσό στεφάνι βελανιδιάς που φορούσε ο Φιλίππος Β’. Η χρυσή λάρνακα ζυγίζει 11 κιλά και κοσμείται από μακεδονικό αστέρι και στις πλευρές της φυτικά κοσμήματα και επίθετοι ρόδακες. Ο «Ήλιος της Βεργίνας», ο οποίος απεικονίζεται πάνω στη χρυσή λάρνακα, αποτελείται συνολικά από 16 ακτίνες. Οι 4 αντιπροσωπεύουν τα 4 στοιχεία της φύσης ‒γη, θάλασσα, φωτιά, αέρας‒ και οι υπόλοιπες 12, τους 12 Θεούς του Ολύμπου. Το χρυσό στεφάνι βελανιδιάς είναι το πιο βαρύτιμο στεφάνι που σώθηκε από την ελληνική αρχαιότητα. Αποτελείται από 313 φύλλα και 68 βελανίδια, ενώ ζυγίζει 714 γραμμάρια. Επίσης εκτίθενται η χρυσοποίκιλτη πανοπλία του βασιλιά Φιλίππου Β΄, η χρυσελεφάντινη κλίνη του με εκπληκτικές παραστάσεις σκαλισμένες σε ελεφαντοστό και η χρυσελεφάντινη ασπίδα του. Επίσης ο επισκέπτης, στην τελευταία ενότητα της έκθεσης, θα θαυμάσει την ασημένια τεφροδόχο και το χρυσό στεφάνι του Αλέξανδρου Δ’, γιου του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης, που δολοφονήθηκε από τον Κάσσανδρο το 310 π.Χ., καθώς και τη χρυσή λάρνακα και το χρυσό στεφάνι μυρτιάς της Μήδας.
Η σύγχρονη Βεργίνα ιδρύθηκε το 1922 ανάμεσα στους δύο οικισμούς Κούτλες και Μπάρμπες. Μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης (24/7/1923) και την έξωση των μπέηδων, η γη διαμοιράστηκε σε οικόπεδα στους εκεί κατοίκους και σε ελληνικές οικογένειες από τη Βουλγαρία και τη Μικρά Ασία, μετά από τις ανταλλαγές πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Τουρκία. Το όνομα της νέας πόλης προτάθηκε από τον τότε Μητροπολίτη Βέροιας, Κωνστάντιο Β΄, ο οποίος την ονόμασε Βεργίνα προς τιμήν της θρυλικής βασίλισσας Βεργίνας (Θεοδώρας) που έζησε στην περιοχή της Βέροιας και ήταν η τελευταία Ελληνίδα ηγεμόνας της περιοχής, γόνος της οικογένειας των Παλαιολόγων, πριν από την οριστική άλωση της Βέροιας από τους Οθωμανούς το 1433.
Η Βεργίνα διαθέτει ξενοδοχεία, ξενώνες, δωμάτια για ευχάριστη διαμονή καθώς και εστιατόρια και ταβέρνες με καλό φαγητό.
Κάθε χρόνο διοργανώνονται πολλές εκδηλώσεις από τον δραστήριο Πολιτιστικό Σύλλογο «Αιγές», με σημαντικότερες τη «γουρουνοχαρά (χοιροσφάγια) και τα ρουγκάτσια» που γίνονται τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων. Επίσης διοργανώνεται μεγάλο πανηγύρι στις 26 Ιουλίου, ημέρα εορτασμού της προστάτιδας του χωριού Αγίας Παρασκευής.
Φωτό: Ο τάφος του Φιλίππου Β΄ στη Βεργίνα (http://odysseus.culture.gr/h/3/gh3530.jsp?obj_id=2362)