O Βαρνάβας είναι ένα όμορφο χωριό της Βορειοανατολικής Αττικής που απέχει 35 χιλιόμετρα από την Αθήνα. Παρότι είναι χτισμένο σε υψόμετρο 453 μέτρων, 12 χιλιόμετρα έξω από το χωριό βρίσκεται μία από τις καθαρότερες παραλίες της Αττικής με θέα στον Ευβοϊκό, η Παραλία Βαρνάβα. Κατά την απογραφή του 2011 το χωριό είχε 1.326 κατοίκους.
Η προέλευση του ονόματος Βαρνάβας οφείλεται στον συνώνυμο μεγαλογαιοκτήμονα της περιοχής κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής ήταν Αρβανίτες που εγκαταστάθηκαν εκεί γύρω στο 1420 με πρωτοβουλία του δούκα της Αθήνας για να προστατεύουν την Αττική από τους Βενετούς της Εύβοιας.
Κύρια ενασχόληση των κατοίκων ήταν η κτηνοτροφία και αργότερα η γεωργία, ιδιαίτερα η αμπελουργία. Σήμερα, οι κάτοικοι απασχολούνται σε διάφορους τομείς εργασίας και η κτηνοτροφία τείνει να εξαφανισθεί, ενώ και η γεωργία έχει περιοριστεί. Άλλωστε, έχει αλλάξει και η κοινωνική σύνθεση του χωριού με νέους κατοίκους που θέλουν να ζουν μακριά από το κέντρο της Αττικής.
Κατά την αρχαιότητα, στην περιοχή βρισκόταν ο Δήμος Σημαχίδαι και γι’ αυτό υπάρχουν πολλά ιστορικά μνημεία από αυτή την περίοδο, όπως και από τη βυζαντινή εποχή. Τέτοια μνημεία είναι ο αρχαϊκός πύργος του 5ου π.Χ. αιώνα, ο φράγκικος πύργος του 13ου ή 14ου αιώνα που σώζεται έξω από το χωριό, ο βυζαντινός ναός του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Παρασκευής. Εντυπωσιακό είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο του Ιερού Ναού Πέτρου και Παύλου Βαρνάβα.
Στον Βαρνάβα λειτουργούν το Ευρωπαϊκό Μουσείο Άρτου, με τη μεγαλύτερη συλλογή παραδοσιακού και κεντημένου ψωμιού στην Ευρώπη και το Διαδραστικό Αγροτικό Λαογραφικό Μουσείο με πλούσια συλλογή εκθεμάτων από την παράδοση του χωριού.
Το χωριό πανηγυρίζει στη γιορτή των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στις 29 Ιουνίου, ενώ διοργανώνονται κάθε καλοκαίρι το πολιτιστικό φεστιβάλ «Κύματα της Θάλασσας» στην Παραλία Βαρνάβα και ο «Πολιτιστικός Βαρνάβας» τον Σεπτέμβρη.