Η Τσαριτσάνη είναι ένα υπέροχο ιστορικό χωριό της Λάρισας, χτισμένο στις παρυφές του Ολύμπου και σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από την πόλη της Ελασσόνας. Τα παραδοσιακά αρχοντικά της, τα παλιά εκπαιδευτήρια και οι εκκλησίες με τα εξαιρετικά τέμπλα και κειμήλια μαρτυρούν την ακμή της κατά τον 18ο αιώνα, όταν έφτασε να έχει 10.000 κατοίκους και να θεωρείται μία από τις πιο ακμάζουσες πόλεις του υπόδουλου Ελληνισμού.
Το όνομα του χωριού εικάζεται ότι δόθηκε προς τιμήν της Τσαρίτσας, συζύγου ενός Σλάβου στρατηγού, η οποία πέθανε και ετάφη στο χωριό. Υπάρχει και μία δεύτερη εκδοχή που θεωρεί ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από το σλάβικο Τσαρ-τζαν που σημαίνει πόλη Τσάρων – βασιλική πόλη και δόθηκε από τους Σλάβους που την χρησιμοποιούσαν ως στρατιωτική έδρα λόγω της στρατηγικής της θέσης, καθώς είναι υπήνεμη και περιβάλλεται από βουνά, δάση και πολλά νερά. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας την αποκαλούσαν Καλίσαλη ή Κλίσαρι, δηλαδή πόλη των εκκλησιών. Οι Τούρκοι την έλεγαν επίσης Τζάρι-Τζένι, δηλαδή μαντήλι αγαπητό, επειδή εκεί παράγονταν πολύχρωμα μαντήλια και υφάσματα.
Η περιοχή κατοικήθηκε πιθανότατα από την αρχαϊκή εποχή, όπως μαρτυρούν ίχνη κάποιας αρχαίας θεσσαλικής πόλης, με θολωτούς τάφους, τείχη ακρόπολης και νομίσματα. Η πρώτη γραπτή αναφορά στην Τσαριτσάνη ‒ως Σταρίστα ή Σταρίτα‒ προέρχεται από Χρυσόβουλο της ιεράς μονής Παναγίας της Ολυμπιώτισσας που χρονολογείται το 1296, επί αυτοκρατορίας του Ανδρόνικου Β’ Κομνηνού.
Τον 17o και ‒κυρίως‒ τον 18ο αιώνα η θεσσαλική κωμόπολη γνώρισε μεγάλη ακμή χάρη στη δραστηριότητα των κατοίκων της στη βιοτεχνία και το εμπόριο μεταξωτών, κόκκινων νημάτων και υφαντών. Η οικονομική ευρωστία είχε ως αποτέλεσμα την άνθιση της πνευματικής δραστηριότητας και εκπαίδευσης. Το 1690 λειτούργησε το πρώτο διδακτικό σχολείο που αποτέλεσε τον πρόδρομο της περίφημης Οικονομείου Σχολής. Εκεί δίδαξαν κορυφαίοι δάσκαλοι του Γένους και διαπρεπείς λόγιοι, όπως ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Κωνσταντίνος Κούμας και ο Τσαριτσανιώτης κληρικός και Φιλικός Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων. Το 1910 οικοδομήθηκε το νέο κτίριο του γυμνασίου που ονομάστηκε Οικονόμειος Σχολή προς τιμήν του ευεργέτη της Τσαριτσάνης Κωνσταντίνου Οικονόμου του εξ Οικονόμων, ο οποίος, μάλιστα, είχε παραχωρήσει την παλιά οικία του για τη μέχρι τότε στέγαση του σχολείου. Το τριώροφο κτίριο ήταν το μοναδικό πρότυπο γυμνάσιο της επαρχίας Ελασσόνας μέχρι το 1943 που πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς. Το κτίριο ανοικοδομήθηκε το 1956 με δωρεές ομογενών της Αμερικής για να επαναλειτουργήσει ως σχολείο και σήμερα έχει ενταχθεί στον κατάλογο με τα Νεότερα Μνημεία του Υπουργείου Πολιτισμού.
Η Τσαριτσάνη εντάχθηκε στο ελληνικό κράτος το 1912 κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Στα χρόνια της Κατοχής δημιουργήθηκε εκεί ο πρώτος αντιστασιακός πυρήνας της περιοχής και σύντομα σύσσωμοι οι κάτοικοι συντάχθηκαν με το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ). Ως αντίποινα για τη δράση των κατοίκων στον αγώνα για την ελευθερία, στις 12 Μαρτίου 1943 τα ιταλικά στρατεύματα κατέστρεψαν το χωριό και εκτέλεσαν 45 πατριώτες στην κεντρική πλατεία, ενώ τον Αύγουστο του 1944 εκτελέστηκαν άλλοι 7 αγωνιστές από τους Γερμανούς.
Στην Τσαριτσάνη σώζονται πολλά αρχοντικά που αποτελούν εξαιρετικά δείγματα της τοπικής αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα. Ξεχωρίζουν το αρχοντικό Διμπλά που στέγαζε το αυστριακό προξενείο και το τριώροφο πυργόσπιτο Μούμτζιου με πολεμίστρες και ζεματίστρες που χρησιμοποιούνταν ως ασπίδα στις επιθέσεις των Τουρκαλβανών. Το χωριό έχει να επιδείξει και αξιόλογες εκκλησίες με εντυπωσιακά θρησκευτικά κειμήλια και εικόνες. Ανάμεσά τους, ο ναός του Αγίου Νικολάου που χτίστηκε το 1615 με την εξαίσια σύνθεση «Η ρίζα του Ιεσσαί» που περιλαμβάνει 90 ολόσωμες μορφές, εκ των οποίων οι 12 είναι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι για να εκφραστεί η άποψη ότι η Ελληνική φιλοσοφία προετοίμασε την ανθρωπότητα για το θρησκευτικό κήρυγμα και ο ελληνικός λόγος ήταν το μέσο έκφρασης για τη διάδοση του Χριστιανισμού. Άλλες αξιόλογες εκκλησίες στην Τσαριτσάνη είναι η Κοίμηση της Θεοτόκου (1749) με τέμπλο φιλοτεχνημένο στη Βιέννη, ο ναός των Αγίων Ταξιαρχών (1656), ο Άγιος Παντελεήμονας (1702) και ο ναός των Αγίων Αναργύρων (1761).
Στο χωριό λειτουργεί Λαογραφικό Μουσείο με εκθέματα που αναδεικνύουν την ιστορία του τόπου, όπως υφαντά, κεντήματα, παλαιά εργαλεία, καθημερινά σκεύη και άλλα.
Οι κάτοικοι της Τσαριτσάνης σέβονται τις παραδόσεις, τηρούν πολλά έθιμα και τιμούν τους προγόνους τους. Έτσι, κάθε χρόνο τελείται μνημόσυνο για τον Κωνσταντίνο Οικονόμου εξ Οικονόμων την Κυριακή της Ορθοδοξίας, πραγματοποιείται μνημόσυνο στις 12 Μαρτίου προς τιμήν των πεσόντων από τα ιταλικά και γερμανικά στρατεύματα, γιορτάζεται η Καθαρά Δευτέρα στην πλατεία, αναβιώνουν κάθε Δευτέρα του Πάσχα ο Πασχαλιάτικος χορός και τα τραγούδια στο προαύλιο της μονής του Αγίου Αθανασίου και τηρείται το έθιμο της καρπουζοφαγίας στη γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, στις 6 Αυγούστου.