Η Θεοδώρα είναι χωριό της επαρχίας Μυλοποτάμου. Απέχει 44 χμ. από το Ρέθυμνο. Βρίσκεται σε υψόμ. 320 μ. και έχει 193 κατοίκους. Το όνομα του το χωριό το οφείλει στην πρώτη γυναίκα που το κατοίκησε και που λεγόταν Θεοδώρα Φετοκάκη, δεν έμεινε όμως πολύ εδώ και δεν άφησε απογόνους γιατί την αιχμαλώτισαν οι Τούρκοι.
Οι πρώτοι κάτοικοι του σημερινού χωριού ήρθαν το 1808 από το διπλανό Αιμόνα και είναι οι Φλουρήδες που κατάγονται από το Λασίθι.
Τον καιρό της Κατοχής στο χωριό είχε συσταθεί αντιστασιακή ομάδα, με επικεφαλής τον ε.α. υποστράτηγο Βάμβουκα.
Με την τελευταία απογραφή οι κάτοικοι του χωριού ήταν 123 άτομα. Τη μεγαλύτερη άνθηση παρουσίαζε το χωριό την εποχή του 1940. Οι κάτοικοι του τη χρονολογία αυτή ήταν 283 άτομα. Έχει αναδείξει πολλούς επιστήμονες αλλά οτο χωριό μέσα σήμερα παραμένουν ελάχιστοι νέοι.
Κοντά στο χωριό Θεοδώρα υπάρχει ερειπωμένο ένα άλλο χωριό με το όνομα Αμυγδαλιά. Κατοικήθηκε μόνο από τους Τούρκους, οι οποίοι χρησιμοποίησαν τους κατοίκους του χωριού Θεοδώρα σα Ραγιάδες. Οι κάτοικοι της περιοχής έδιωξαν τους Τούρκους χωρίς όπλα, καταστρέφοντας τους τα σπαρτά, κλέβοντας τα ζώα και έτσι έμεινε και το προνόμιο της ζωοκλοπής. Όπως αναφέρεται οι Τούρκοι δεν κατοίκησαν στο χωριό Θεοδώρα.
Οι εκκλησίες του χωριού είναι ο Άγιος Γεώργιος, κτισμένος το 1914, ο οποίος είναι και ο πολιούχος. Επίσης η εκκλησία Μεταμόρφωση του Σωτήρα, κτίστηκε το 1964.
Έξω από το χωριό υπάρχει ένα ερειπωμένο σπήλαιο με την ονομασία «Αράπη σπήλαιο» ή «Λεοντόσπηλο». Η παράδοση αναφέρει ότι εκεί κατοικούσε άνθρωπος υπερφυσικής δύναμης ο οποίος σκότωνε, λεηλατούσε και έτρωγε τους περαστικούς ανθρώπους. Το σπήλαιο αυτό δεν είναι φυσικό αλλά φτιαγμένο με τεράστιες πέτρες ακατέργαστες, η δε οροφή είναι σκεπασμένη με πλάκες μεγάλου πάχους. Είναι κτισμένο μέσα σε φυσικό άνοιγμα που κάνει το βουνό Σταυρομούρη. (Διασταύρωση δρόμων έδωσε την ονομασία στο βουνό). Για ν’ ανακαλύψουν σε ποιό σημείο χάνονταν οι άνθρωποι έκτιζαν πύργους. Ο πρώτος Πύργος κτίσθηκε στη θέση Δοξαρού – Μασκάλη, της κοινότητας Απλαδιανών. Ο δεύτερος στην τοποθεσία Σαμιόλη της κοινότητας Δοξαρού. Ο τρίτος στην τοποθεσία Μαυρόματο της ίδιας κοινότητας. Ο τέταρτος στην τοποθεσία Λαμπίρη της κοινότητας Θεοδώρα. Και ο πέμπτος στην τοποθεσία Ρουσομάσκαλα της κοινότητας Αλόϊδες. Οι πύργοι επικοινωνούσαν μεταξύ τους με κάποιο τρόπο. Είχαν φτιαγμένα βούκινα από τα κέρατα του βοδιού. Όταν περνούσαν οι διαβάτες ο κάθε πύργος έδινε σήμα ότι πέρασαν. Ο επόμενος άκουγε και περίμενε να τους δει. Αν περνούσαν σφύριζε, αν όχι τότε καταλάβαιναν ότι χάθηκε στη συγκεκριμένη περιοχή. Έτσι εντοπίστηκε ότι το τέρας
βρισκόταν ανάμεσα στον πύργο Μαυρομάτου και Θεοδώρα. Ο πιο δυνατός άντρας της περιοχής, ο Μανουράς από τ’ Ανώγεια ήρθε να τον σκοτώσει. Σε μάχη που δόθηκε μεταξύ τους σκοτώθηκε ο λεοντάνθρωπος, ελευθερώθηκε η περιοχή, ο δε Μανουράς πήρε σαν πληρωμή 300 πρόβατα.
Στην τοποθεσία Άγιος Ιωάννης, υπάρχει ερειπωμένη εκκλησία και στη γύρω περιοχή υπάρχουν τάφοι και οστά.
Μάλλον πρόκειται για χριστιανικούς τάφους. Ο συγκεκριμένος τάφος, που βρέθηκε από το γραμματέα της κοινότητας, ήταν κτισμένος με λάσπη. Επάνω ήταν σκεπασμένος με πλάκα και μέσα βρέθηκε ένα μόνο κρανίο μεγάλου ανθρώπου κι ενώ ο τάφος ήταν μικρός η περιοχή αυτή ονομάζεται «Οβραίων μνήματα».
Σην τοποθεσία Στέρνες-Μουρι ο αγρότης Φραγκίσκος Πουπαδάκης καλλιεργώντας τα χωράφια του, βρήκε αγάλματα μικρού μεγέθους από πυλό και σε ποσότητα τουλάχιστον 250. Η αρχαιολογική υπηρεσία Ηρακλείου πιστεύει πως είναι αναπαράσταση του συμποσίου του Πλάτωνα. Επίσης στη γύρω περιοχή έχουν βρεθεί κτίσματα και πυθάρια τα οποία θρυμματίστηκαν από τις καλλιέργειες.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.
Φωτογραφία :https://www.krititraveller.gr