Σούγια, Χανιά

Η Σούγια είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Σελίνου. Βρίσκεται στις νότιες ακτές της επαρχίας στον ομώνυμο όρμο της Σούγιας και σε απόσταση 77χλμ. από τα Χανιά. Σήμερα κατοικείται από 50 περίπου άτομα.

Το τοπίο είναι μοναδικό σε ομορφιά και γραφικότητα και οι τριγύρω κορυφογραμμές κόβονται απότομα στο σμίξιμό τους με τη θάλασσα. όπου και σχηματίζεται ένα πανέμορφο ακρογιάλι Επίσης εδώ, ο μικρός ξεροπόταμος Λάκκος Ζωγράφου ή Σουγιώτης ποταμός, όπως είναι γνωστός, σχηματίζει μια πλατιά κοίτη γεμάτη θάμνους. Αξιόλογο είναι και το πανέμορφο σπήλαιο, το ονομαζόμενο Ξωτικοσπήλιαρο.

Στη Σούγια η βλάστηση είναι φτωχή, υπάρχουν μόνο λίγα πεύκα και οι βράχοι καλύπτονται από χαρουπιές καισκίνα. Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις είναι λιγοστές. Τα εισοδήματα των κατοίκων προέρχονται κυρίως από τον τουρισμό, την αλιεία και την καλλιέργεια της ελιάς. Αναπτυγμένη είναι επίσης και η κτηνοτροφία. Στις μικρές καλλιεργήσιμες εκτάσεις παράγονται πρώιμα κηπευτικά σε θερμοκήπια.

Στην κοινότητα υπάγονται και οι οικισμοί Λιβαδάς, Κουτσογέρακο και Μονή. Ο συνολικός πληθυσμός της ανέρχεται σε 350 περίπου κατοίκους.

Το σημερινό χωριό της Σούγιας είναι κτισμένο στη θέση όπου βρισκόταν κατά την αρχαιότητα μια από τις πιο γνωστές αρχαίες πόλης της Κρήτης, η Συία. Η σημερινή ονομασία Σούγια είναι παραφθορά της αρχαίας, όπου το -υ- μετατράπηκε στους μεταγενέστερους χρόνους σε -ου-. Η λέξη Συία ετυμολογικά φαίνεται να προέρχεται από το αρχαίο «σικ;- που σημαίνει χοίρος. Φαίνεται ότι στην αρχαιότητα η περιοχή ήταν κατάφυτη από διάφορα δέντρα – και μάλιστα από πολλές χαρουπιές – και οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη συστηματική εκτροφή χοίρων. Οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι η πόλη ήταν γνωστή σαν εμπορικό λιμάνι Ο Στεφ. Βυζάντιος μάλιστα αναφέρει τη Συϊα σαν επίνειο της αρχαίας Ελύρου, που τοποθετείται στο σημερινό Ροδοβάνι. Το αρχαίο αυτό λιμάνι δε σώζεται και η παραλία της δεν προσφέρεταισήμερα για την προσάραξη πλοίων.

Οι γεωλογικές μεταβολές που έγιναν εδώ εξαφάνισαν το αρχαίο λιμάνι και δημιούργησαν τη σημερινή μεγάλη παραλία, που είναι τόσο αγαπητή στους τουρίστες που την κατακλύζουν κάθε καλοκαίρι. Ο προσεκτικός επισκέπτης μπορεί να βρει παντού – και κυρίως στην ανατολική πλευρά του ποταμού, που βρισκόταν η πόλη – λείψανα κεραμεικών, θεμέλια αρχιτεκτονικών μνημείων, σπασμένους κορμούς (σπονδύλους) από μαρμάρινες κολώνες, κομμάτια από μαρμάρινες επιγραφές, όστρακα κ.ά.

Σώζεται και ένα τμήμα του αρχαίου υδραγωγείου, που μετέφερε το νερό εδώ από τις πηγές του σημερινού χωριού Λιβαδάς. Τα περισσότερα από τα αρχαία αυτά υπολείμματα ανήκουν στη ρωμαϊκή περίοδο. Κατά συνέπεια η αρχαία Συία άκμασε κυρίως κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους. Η ιστορική πορεία της πόλης συνεχίστηκε κατά την πρώτη βυζαντινή περίοδο (δηλ μέχρι το 961), γεγονός που μαρτυρούν και οι τέσσερις παλαιοχριστιανικές βασιλικές εκκλησίες (60ς αιώνας) τα ερείπια των οποίων σώζονται μέχρι σήμερα. Από αυτά συμπεραίνεται ότι η Συία ήταν ακμαία και μάλιστα με μεγάλο πληθυσμό. Φαίνεται όμως ότι αργότερα καταστράφηκε από τους Σαρακηνούς και έτσι σταμάτησε η ανοδική πορεία της ένδοξης αυτής πολιτείας.

Αξιοπρόσεκτες είναι οι 4 παλαιοχριστιανικές βασιλικές εκκλησίες της Συίας. Από αυτές σώζονται αρκετά ερείπια, όπως υπολείμματα τοίχων, κιόνων, διαφόρων τύπων (ιωνικά, Θεοδοσιανάκά.) και άλλων αρχιτεκτονικών και γλυπτών μελών. Ξεχωριστή εντύπωση προξενούν τα υπέροχα ψηφιδωτά δάπεδα των μνημείων. Περισσότερα για τις παλαιοχριστιανικές βασιλικές της Σούγιας μπορεί να βρει ο ενδιαφερόμενος στις μελέτες: Α.Κ. Ορλάνδου, Η παλαιοχριστιανική βασιλική της Συίας,«Κρητ. Χρονικά», τόμ. 7, 1953, σελ 337-359.μ.Γ.Ανδιανάκη, Ο νομός Χανίων κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο. Κατάλογος μνημείων. Ετήσια έκδοση του Δήμου Χανίων, Χανιά 1982, σελ 38-39. Ν.Παδούθα, Παλαιοχριστιανικαί Βασιλικαί της δυτικής Κρήτης, «Κρητ. Εστία», τεύχος 46 (1954), σελ. 2. Οι υπόλοιπες παλαιοχριστιανικές βασιλικές που βρίσκονται στην επαρχία Σελίνου, είναι οι εξής: δύο βασιλικές (Α’ και Β’) στη Λισό, μία βασιλική στην Έλυρο, μία βασιλική στο Κουστογέρακο,μιά βασιλική στην Παλαιόχωρα (Τροχαλού), πέντε βασιλικές στην Κάντανο (στους οικισμούς – τοποθεσίες Τζεθρεμιανά, Τραχινιάκο, Σκουδιανά, Χασιανά και Λαμπιριανά), μια βασιλική στα Πλεμενιανά και παλαιοχριστιανικά ερείπια στο νησί Γαύδος.

Συνολικά στην επαρχία Σελίνου έχουν επισημανθεί 16 παλαιοχριστιανικά μνημεία, τα περισσότερα από τα οποία δεν έχουν ακόμη μελετηθεί ολοκληρωμένα. Αυτό συμβαίνει και για τις περισσότερες παλαιοχριστιανικές βασιλικές της Κρήτης.

Η σημερινή Σούγια είναι ένα νέο χωριό. Ο Basilicata αναφέρει μόνο το ποτάμι και την παραλία Soggia. Κατά την Τουρκοκρατία το λιμάνι χρησιμοποιήθηκε για τον εφοδιασμό των Ελλήνων στις επαναστάσεις του 1821 και 1866. Το σημερινό χωριό δημιουργήθηκε μεταπολεμικά και κυρίως μετά την καταστροφή των κοντινών ορεινών χωριών από τους Γερμανούς.

Οι κάτοικοι του χωριού είναι γνήσιοι Κρητικοί και οι περισσότεροι έχουν έρθει εδώ σαν άποικοι από τις γύρω περιοχές. Από τις παλιότερες οικογένειες είναι οι Μπενήδες, Γεωργακάκηδες, Αναστασάκηδες, Πατεράκηδες, Πολυθοδωράκηδες, Μπασιάδες, Τσουρήδες, Παπαδεροί, Σειραδάκηδεςκ.ά.

Σήμερα οι κάτοικοι της περιοχής διηγούνται πολλές ιστορίες, εμπνευσμένες από τη ζωή των παλιών κατοίκων της αρχαίας Συίας. Έτσι π.χ. λένε ότι εδώ (γύρω στον 30 αιώνα) ο βασιλιάς της πόλης είχε μια πανέμορφη κόρη που τη φώναζαν Χρυσομαλλούσα. Κάποτε την κόρη αυτή την ερωτεύτηκαν δύο αρχοντόπουλα, το ένα από την Έλυρο και το άλλο από τη Λισσό. Ο πατέρας της κοπέλας έβαλε τα δύο αρχοντόπουλα ν’ αγωνιστούν κι όποιο έφερνε πιο γρήγορα νερό από την περιοχή της μονής, αυτό θα έπαιρνε και την κόρη του. Τα δυο παλικάρια όμως λέγεται ότι έφθασαν ταυτόχρονα στο παλάτι. Έτσι η ευαίσθητη βασιλοπούλα αυτοκτόνησε για να μη γίνει πόλεμος και καταστραφεί τόσος κόσμος εξαιτίας της. Παρόμοιες παραδόσεις υπάρχουν σε αρκετά χωριά, που είναι κτισμένα κυρίως στη θέση κάποιας αρχαίας πόλης της Κρήτης.

Από τις εκκλησίες της Σούγιας αξιόλογη είναι η Αγία Ειρήνη με εξαιρετικές τοιχογραφίες και Άγιος Παντελεήμονας, ο οποίος κτίστηκε από την Αντωνία Καντανολέοντος, λόγω ενός ονείρου που είχε δει.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα, 1980-1995.

Φώτο: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%BF%CF%8D%CE%B3%CE%B9%CE%B1_%CE%A7%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CF%89%CE%BD