Μενού Κλείσιμο

Σιρίλι, Χανιά

Χωριό και κοινότητα της επαρχίας Κυδωνίας. Βρίσκεται σε απόσταση 23χλμ. νοτιοδυτικά των Χανίων, σε υψόμετρο 13μ. και έχει πληθυσμό 140 κατοίκους. Τα κύρια προϊόντα του χωριού είναι λάδι, κρασί, σταφίδα, φρούτα, κτηνοτροφικά και πτηνοτροφικά προϊόντα.

Η κοινότητα Σιριλίου ιδρύθηκε την 26η Ιανουαρίου 1925 και αρχικά την αποτελούσαν οι οικισμοί Σιρίλι,Πασσαλιανά, Ζουνάκι, Καμισιανά και Χρυσιανά. Στις 26 Μαρτίου 1930 αποσπάστηκαν οι οικισμοί Ζουνάκι, Καμισιανά και Χρυσιανά. Από τότε στην κοινότητα Σιριλίου υπάγονται οι οικισμοί Σιρίλι Μετόχι και Ελληνικό (πρώην Πασσαλιανά).

Για την ονομασία του χωριού υπάρχουν δύο εκδοχές. Κατά την πρώτη και επικρατέστερη ονομάστηκε έτσι από τον ιστορικό Κύριλλο Λούκαρη, που πέρασε ή έζησε εδώ κατά τη βυζαντινή εποχή. Από παραφθορά του ονόματός του επικράτησε το Σύριλλος – Συρίλλι – Συρίλι – Σιρίλι.

Η δεύτερη εκδοχή βασίζεται στο γεγονός ότι δημιουργείται διαρκώς ένα σύριγμα από τον αέρα που έρχεται από το Κρητικό πέλαγος προς τα Λευκά Όρη. Από το συρίζω το χωριό ονομάστηκε Συρίλι και Σιρίλι.

Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς πρωτοκατοικήθηκε το χωριό. Πολλοί υποστηρίζουν ότι άρχισε να κατοικείται κατά την εποχή του Νικηφόρου Φωκά, πράγμα για το οποίο δεν υπάρχουν μαρτυρίες. Οι πρώτοι κάτοικοι ήταν γνήσιοι Κρητικοί, δωρικής φυλής.

Παλιότερες οικογένειες είναι οι Μαυροματάκηδες, από το Ακρωτήρι, οι Καλαϊτζάκηδες, οι Αναστασάκηδες, οι Μαυρογέννηδες από τους Λάκκους, οι Χατζηδάκηδες, οι Γουρνιανάκηδες, οι Παπαδαντωνάκηδες, οι Μπεμπελιδάκηδες από τους Λάκκομοκά.

Το Σιρίλι κατοικήθηκε από Τούρκους κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας. Οι Τούρκοι έδιωξαν με τη βία τους κατοίκους του χωριού, οι οποίοι αναγκάστηκαν να καταφύγουν στα ορεινότερα μέρη.

Η παράδοση αναφέρει ότι το Σιρίλι κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας είχε μετατραπεί πολλές φορές σε σκλαβοπάζαρο. Κάποιος αιμοβόρος γενίτσαρος, ο οποίος ονομαζόταν Σαμαράς, ερχόταν συχνά στο Σιρίλι από την ανατολική Κίσαμο και υποχρέωνε τις κόρες των Χριστιανών να χορεύουν ημίγυμνες στο μοναδικό καφενείο του χωριού. Αυτό εξόργιζε τους κατοίκους του ώσπου κάποιος απ’ αυτούς λεγόμενος Προεστός, που είχε 3 κόρες, σοφίστηκε ένα τέχνασμα για να απαλλάξει την περιοχή από αυτή την ταπείνωση.

Ένα πρωί πήρε ένα καλάμι ψηλότερο από τον ίδιο και πήγε στα Χανιά. Παρουσιάστηκε μπροστά στους φρουρούς της τουρκικής περιοχής και με αφέλεια τους είπε ότι κράταγε το μεζάρι (μέτρο) του πασά της περιοχής για να παραγγείλει το «κιθούρι» (= φέρετρο), γιατί πέθανε. Πραγματικός όμως σκοπός του Προεστού ήταν να μπορέσει να πλησιάσει το «Καρά Καζάν», το οποίο βρισκόταν στο κέντρο της τουρκικής περιοχής. Αυτό ήταν ένα μαύρο καζάνι που όποιος έβαζε τα χέρια του πάνω σ’ αυτό χριζόταν γενίτσαρος, όπως όριζε η σχετική διαταγή των Τούρκων.

Ο Προεστός με τη δικαιολογία του κιβουριού κατόρθωσε τελικά να εξαπατήσει τους φρουρούς, πλησίασε το μαύρο καζάνι και χρίστηκε γενίτσαρος. Γεμάτος χαρά γύρισε στο Σιρίλι και ανακοίνωσε στους συγχωριανούς του ότι έγινε γενίτσαρος, καθώς επίσης και το λόγο που τον ανάγκασε να πάρει αυτή την απόφαση. Στη συνέχεια έστειλε μήνυμα στο γενίτσαρο Σαμαρά και του ανακοίνωσε ότι στο εξής θα ήταν ο αφέντης της περιοχής εξαιτίας της ιδιότητάς του και ότι ο Σαμαράς ήταν περιττός στο Σιρίλι, αφού ο Προεστός θα τον αντικαθιστούσε στα καθήκοντά του.

Πράγματι ο τόπος ησύχασε και σταμάτησε πια η προσβολή των κοριτσιών της περιοχής. Ο Προεστός χρησιμοποίησε την ιδιότητά του ως γενίτσαρος μόνο για το καλό του χωριού.

Όταν το 1858 επαναστάτησε η Κρήτη ο Μανόλης Μαυρογένης από το Σιρίλι με τους τρεις γιους του ύψωσαν τη σημαία της επανάστασης στην περιοχή. Το 1866 ξεκίνησε για να προσφέρει βοήθεια στο αποκλεισμένο Αρκάδι. Αλλά αναγκάστηκε να δώσει μάχη με τους Τούρκους στη θέση Μπουτσουνάρια κοντά στα Χανιά και δεν πρόλαβε να βοηθήσει τους αποκλεισμένους. Τη δράση του Μανόλη Μαυρογένη συνέχισε ο Σταμάτης Μαυρογένης.

Στην περιοχή σώζονται μέχρι σήμερα τούρκικα τοπωνύμια, όπως Μουσταφάς, Σκαντάλι, Αλή, Σουμπιχής, Συνεξής, Ιμπραήμ κ.ά. Όλα αυτά είναι ονόματα Τούρκων τσιφλικάδων, που έδωσαν στις τοποθεσίες, που όριζε ο καθένας τα ονόματά. Τα κτήματα των Τούρκων μετά την αποχώρησή τούς αγόρασαν οι Χριστιανοί αλλά οι ονομασίες παρέμειναν.

Μερικοί κάτοικοι του Σιριλίου πήραν μέρος στην επανάσταση του Θερίσου. Στη Μάχη της Κρήτης οι χωριανοί πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στον αγώνα. Συγκεκριμένα το Μάιο του 1941 μια ομάδα από κατοίκους του χωριού καθώς και του Ελληνικού και των Νεριανών κινήθηκε να χτυπήσει τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές. Οι Γερμανοί όμως μετά την πτώση τους οχυρώθηκαν στις παρυφές του λόφου και σκότωσαν τα αδέρφια Ιωάννη και Νικόλαο Μανοuσάκη από το Ελληνικό. Μετά την κατάληψη της Κρήτης οι Γερμανοί κατοικούσαν στο Σιρίλι, όπου είχαν εγκαταστήσει ένα λόχο.

Το 1943 οργανώθηκε στο χωριό Ντερέ ομάδα αντίστασης κατά των κατακτητών. Ένα κλιμάκιο αυτής της ομάδας ήταν στο Σιρίλι. Τα αδέλφια Γιώργος και Αριστείδης Μαυρομματάκης από το Σιρίλι και ο Μανόλης Δρακάκης από το Ελληνικό ήταν τα βασικότερα στελέχη της αντιστασιακής οργάνωσης. Αυτοί με κίνδυνο της ζωής τους μετέφεραν μηνύματα από τον Ντερέ στο Σιρίλι και αντίθετα. Τα μηνύματα αυτά τα έδιναν και σε Πολωνούς αιχμαλώτους των Γερμανών. Οι Πολωνοί κατά τις εξόδους τους τα μετέφεραν στα χωριά του κάμπου Ταυρωνίτη, Μάλεμε κ.λ.π.

Στην θέση που κτίσθηκε η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου υπήρχε μικρή εκκλησία της Αγίας Ειρήνης. Το 1908 κτίστηκε η εκκλησία και το 1930 το καμπαναριό. Στην τοποθεσία Βιτσιλέ βρέθηκε πριν 15 χρόνια μια πλάκα με άγνωστη γραφή. Κατά καιρούς βρέθηκαν διάφορα αντικείμενα πήλινα, χρυσά νομίσματα, κοσμήματα και δαχτυλίδια.

Στην τοποθεσία Βροντή στον οικισμό Ελληνικό σε διάνοιξη δρόμου βρέθηκαν τάφοι. Στην τοποθεσία Γούρνες στο χωριό Μετόχι βρέθηκαν πιθάρια σε ειδικές θέσεις καλούπια κτιστά.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα, 1980-1995.

Φώτο: http://www.520greeks.com/articles/syrili/