Μενού Κλείσιμο

Σάσαλο, Χανιά

Είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Κισάμου. Βρίσκεται 56χλμ. νοτιοδυτικά των Χανίων, κτισμένο σε υψόμετρο 320 μ, σε μια καταπράσινη κοιλάδα, στα βόρεια του Μακρωνιανού φαραγγιού.

Η κοινότητα Σασάλου αποτελείται από το ομώνυμο χωριό και τους συνοικισμούς Μανεριανά, Πύργος,Κοντουδιανά και Μανουδιανά.

Σ’ ολόκληρη την κοινότητα κατοικούν περίπου 150 άτομα, που ασχολούνται με τη γεωργία και την οικόσιτη κτηνοτροφία. Τα αγροτικά προϊόντα της περιοχής είναι το λάδι, τα κάστανα και τα κηπευτικά, που είναι τα καλύτερα σ’ όλο το νομό Χανίων και γνωστά στις αγορές, ιδιαίτερα τα περίφημα Σασαλιώτικα μπαρμπουνοφόσουλα.

Υπάρχουν πολλές εκδοχές που εξηγούν την προέλευση του ονόματος του χωριού. Το Σάσαλο είναι ένα χωριό κτισμένο σε χαράδρα. Στα βόρεια του χωριού βρίσκεται το Μακρωνιανό φαράγγι, προς τα νότια το φαράγγι Καλόγερος, το Κοντουδιανό και το Μυλωνοφάραγγο. Ανάμεσα στα φαράγγια φυσάει σχεδόν πάντα δυνατός αέρας, που προκαλεί μεγάλο θόρυβο, σάλο. Από τη λέξη σάλος λοιπόν προήλθε και το όνομα του χωριού.

Πολλοί άλλοι όμως πιστεύουν, ότι η ονομασία του χωριού προήλθε από το επίθετο Σάσαλος. Σε μια κωμόπολη της Πελοποννήσου λέγεται, ότι υπάρχουν 200 οικογένειες μ’ αυτό το επίθετο, Λένε λοιπόν ότι οι οικογένειες αυτές πιθανά να ήταν πρόγονοι των σημερινών κατοίκων του χωριού και γι’ αυτό έδωσαν τ’ όνομά τους στο χωριό. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή η ονομασία του χωριού προήλθε από τη λέξη Σάσαλα που σημαίνει ανώμαλα εδάφη. Πράγματι οι συνοικισμοί της κοινότητας Σασάλου είναι κτισμένοι με ένα τέτοιο τρόπο, που δικαιολογούν αυτή την εκδοχή.

Οι βυζαντινές εκκλησίες που υπάρχουν εδώ μαρτυρούν ότι η περιοχή είχε κατοικηθεί ήδη από τους βυζαντινούς χρόνους. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, λέγεται ότι όλοι οι Χριστιανοί κάτοικοι του χωριού είχαν εξισλαμισθεί από τους Τούρκους. Τον καιρό εκείνο το χωριό είχε μεγάλη στρατηγική σημασία, ήταν πέρασμα και οι Τούρκοι είχαν εγκαταστήσει εδώ δυνάμεις στρατού. Λέγεται ότι ολόκληρο το χωριό υπέφερε από τους εξευτελισμούς, τις διώξεις και τα βασανιστήρια των Τούρκων. Τόσο μεγάλη ήταν η αγανάκτηση και ο φόβος των Χριστιανών, που αποφάσισαν να απαρνηθούν τη θρησκεία τους.

Κάποια μέρα, όπως διηγούνται οι παλιοί, ο τότε ιερέας του χωριού κάλεσε το ποίμνιό του στην εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, όπου σήμερα βρίσκεται το νεκροταφείο, τους λειτούργησε και αφού τους μετάλαβε, τους είπε ότι αποφάσισε να τουρκέψει, γιατί δεν άντεχε άλλο τα βάσανα και πρότεινε και σε κείνους να κάνουν το ίδιο. Έτσι και έγινε, τούρκεψαν όλοι και εκείνοι και οι απόγονοί τους, λέγεται ότι έγιναν οι πιο τρομεροί και αιμοβόροι Τούρκοι του νομού Χανίων, που ήταν γνωστοί σαν Σασαλιώτες Τούρκοι. Έπαιρναν μάλιστα μέρος σε όλες τις μάχες του τούρκικου στρατού κατά των Χριστιανών. Λέγεται μάλιστα, ότι ένας γενίτσαρος, που ονομαζόταν Γιαλύρης και έδωσε και το όνομά του σ’ ένα συνοικισμό της κοινότητας, ήταν πιο τρομερός κι απ’ τους Τούρκους ακόμα, αλλά κατά βάθος αναγνώριζε την ελληνική του καταγωγή και σε μερικές περιπτώσεις είχε βοηθήσει τους Έλληνες.

Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση ένας μόνο κάτοικος του χωριού, ο Γιάννης Ξερογιάννης, δεν τούρκεψε τότε. Ο άνθρωπος αυτός λένε ότι έδιωξε την οικογένειά του μαζί με ένα πολύτιμο εικόνισμα της εκκλησίας του χωριού για να γλιτώσει από τη βεβήλωση. Αργότερα σκότωσε ένα Τούρκο και γι’ αυτό κατέφυγε στις Κεχρές των Παλαιών Ρουμάτων, όπου βρισκόταν και η οικογένειά του.

Οι εξισλαμισμένοι πια κάτοικοι του Σασάλου είχαν γίνει ο φόβος και ο τρόμος της περιοχής και όποιος Χριστιανός περνούσε από κει, υπέφερε από τα φρικτά βασανιστήριά τους. Κάποτε λέγεται, ότι είχαν πιάσει έναν καλόγερο, που αφού τον έζεψαν να αλέσει τις ελιές τους μετά τον σκότωσαν. Κάποια άλλη φορά οι τρομεροί γενίτσαροι είχαν πιάσει κάποιον Λιοτσάκη, που τον έριξαν στο φούρνο για να τον ψήσουν. Τελικά ο άνθρωπος αυτός επέζησε. Λέγεται μάλιστα ότι ζούσε στο χωριό, αλλά πέθανε πριν από 30 περίπου χρόνια.

Σήμερα σώζονται στο χωριό τα ερείπια κάποιου παλιού σιδηρουργείου. Οι γεροντότεροι λένε ότι το σιδηρουργείο ανήκε σε κάποιον Τούρκο Ντερμιτζή, που ήταν ο εκτελεστής του χωριού. Λέγεται ότι κλείδωνε στο σιδεράδικό του τους Χριστιανούς που έπεφταν στα χέρια του, μετά τους σκότωνε και τους έθαβε στα διπλανά κτήματα. Μετά από χρόνια έσκαψαν στο σημείο εκείνο και βρήκαν πράγματι ανθρώπινα οστά. Οι Σασαλιώτες Τούρκοι λέγεται ότι εγκατέλειψαν το χωριό το 1905 αφού πρώτα πούλησαν τις περιουσίες τους στους Εννιαχωριανούς.

Κατά τη Μάχη της Κρήτης αρκετοί κάτοικο ι του χωριού πολέμησαν ηρωικά κατά των Γερμανών εισβολέων. Αλλά και αργότερα, κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, πρόσφεραν όλες τους τις δυνάμεις στην Εθνική Αντίσταση. Πολλοί Σασαλιώτες μαζί με Εννιαχωριανούς αγωνίστηκαν στη μάχη της Αγριμοκεφάλας ανάμεσα στα Μεσαύλια και τ α Φλώρια. Αρκετοί έπεσαν ηρωικά στη μάχη και όσοι επέζησαν συνέλαβαν πολλούς Γερμανούς στρατιώτες. Το χωριό όμως πλήρωσε ακριβά τη συμμετοχή του στον αντιστασιακό αγώνα. Οι Γερμανοί για αντίποινα πυρπόλησαν το Σάσαλο και σκότωσαν χωρίς οίκτο όσους άντρες βρήκαν στο χωριό.

Σήμερα οι κάτοικοι του Σασάλου είναι γνήσιοι Κρητικοί, άποικοι από τα Εννιά Χωριά, τα Σφακιά και άλλες περιοχές. Οι παλιότερες οικογένειες του χωριού είναι οι Μαρονικολάκηδες, οι Αθανασάκηδες, οι Φαλαγκαράκηδες, οι Παπαντωνάκηδες, οι Δοξάκηδες, οι Γεωργιλάκηδες, οι Λιμπινάκηδες, οι Γεωργεδάκηδες, οι Κουτουλάκηδες και οι Χαλκιαδάκηδες. Στην περιοχή όπου βρίσκεται η κοινότητα Σασάλου υπάρχουν πολλές παλιές βυζαντινές εκκλησίες, που συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον του επισκέπτη. Η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι το μικρό παλιό εκκλησάκι της Αγίας Ειρήνης, που ανακαινίστηκε το 1926. Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού βρίσκεται στο νεκροταφείο του χωριού και είναι κτισμένη στα ερείπια της ομώνυμης παλιάς βυζαντινής εκκλησίας. Η Υπαπαντή του Χριστού ήταν μια ακόμα παλιά εκκλησία, που ανακαινίστηκε το 1935.

Στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται το σχολείο του χωριού υπήρχαν τα ερείπια από την εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα. Η εκκλησία αυτή ανήκε στο παλιό νεκροταφείο του χωριού και στο προαύλιο του σχολείου διακρίνονται ακόμα παλιοί τάφοι, Από την εκκλησία σωζόταν μονάχα ο τοίχος του ιερού και το κουβούκλιο της Αγίας Τράπεζας. Στο κενό που υπήρχε εκεί έριξαν τα οστά του παλιού νεκροταφείου, όταν άρχισαν να κτίζουν το καινούριο σχολείο. Ακόμα στην τοποθεσία Κρύο Νερό υπάρχουν τα ερείπια κάποιου ναού, που πιστεύουν ότι ανήκουν στον Άγιο Γεώργιο. Στην τοποθεσία Άγιος Αθανάσιος επίσης βρίσκουμε τα χαλάσματα της ομώνυμης εκκλησίας. Πριν από 10 περίπου χρόνια κτίστηκε εδώ ένα καινούριο εκκλησάκι.

Από το χωριό περνάει ο Τυφλός ποταμός, που διασχίζει ολόκληρη την κοιλάδα και ενώνεται με τον Εννιαχωριανό ποταμό στο Μάκρωνα Βουλγάρω. Στα νότια του χωριού, στο φαράγγι Καλόγερος, βρίσκεται ένα θαυμάσιο πυκνό δάσος απ’ όπου πηγάζει ένα μέρος του Τυφλού ποταμού. Το Μακρωνιανό φαράγγι μοιάζει σε μικρογραφία με το φαράγγι της Σαμαριάς και οι ντόπιοι κάτοικοι της περιοχής το ονομάζουν Χαλασέ. Την κοινότητα πλαισιώνουν ψηλά βουνά, όπως το βουνό της Ψηλής Κουλούρας με υψόμ. 400μ., της Τραπέζα με υψόμ. 500μ. και της Κοπέλα με υψόμ. 450μ.

Στην Κοπέλα συναντάμε έναν παράξενο βράχο, που στο σχήμα του μοιάζει με κοπέλα. Σύμφωνα με το θρύλο της περιοχής κάποια μάνα καταράστηκε την κόρη της κι εκείνη έγινε πέτρα, απολιθώθηκε και πήρε το σχήμα του βράχου.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα, 1980-1995.