Σαραντάπορο Λάρισας

Το Σαραντάπορο είναι χτισμένο σε ένα στενό που σχηματίζεται μεταξύ της οροσειράς των Καμβουνίων και της οροσειράς των Πιερίων, το οποίο αποτελεί φυσικό πέρασμα μεταξύ της Θεσσαλίας και της Δυτικής Μακεδονίας. Διοικητικά υπάγεται στον Δήμο Ελασσόνας και έχει, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, 580 κατοίκους που ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Από τα Στενά του Σαραντάπορου είχε περάσει ο Ξέρξης το 480 π.Χ. κατά την κάθοδό του προς την αρχαία Αθήνα. Στην περιοχή του χωριού υπάρχει αρχαιολογικός χώρος της προκλασικής περιόδου, όπου έχει εντοπιστεί ακρόπολη μιας αρχαίας πόλης που ταυτίζεται με την αρχαία Δολίχη, οχυρωμένη με ισχυρό τείχος και ορθογώνια χτίσματα που ανάγονται στον 3ο αιώνα μ.Χ. μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια.

Την εποχή της Τουρκοκρατίας το χωριό ονομαζόταν Γκλίκοβο. Απελευθερώθηκε τον Οκτώβριο του 1912 κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου  μετά τη νικηφόρα για τους Έλληνες Μάχη του Σαραντάπορου όπου οι Τούρκοι υποχώρησαν προς την Κοζάνη καταδιωκόμενοι. Σε εκείνη την περιοχή, απέναντι από το τούρκικο Χάνι του Χατζηγώγου, λειτουργεί το Μουσείο Μάχης του Σαραντάπορου με συλλογή εκθεμάτων από τους Βαλκανικούς Πολέμους, όπως οπλισμό, στολές, παράσημα, φωτογραφίες και εφημερίδες της εποχής, καθώς και μια οπτικοακουστική περιγραφή της μάχης.

Κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής, το Σαραντάπορο καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς και πρόσφατα χαρακτηρίστηκε Μαρτυρικό χωριό της περιόδου 1941-1945. Τον Ιούλιο του 1944 έγινε μάχη στην περιοχή μεταξύ των στρατευμάτων κατοχής και αντιστασιακών οργανώσεων με συμμετοχή κατοίκων του χωριού και γειτονικών οικισμών που είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή φάλαγγας οχημάτων του εχθρού και σύλληψη Γερμανών αιχμαλώτων.

Αξιόλογα αξιοθέατα του Σαρανταπόρου που έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά διατηρητέα μνημεία είναι το μοναστήρι της Κοίμησης της Θεοτόκου που χτίστηκε το 1750 και φέρει εσωτερικές αλλά και εξωτερικές τοιχογραφίες με μεγάλη παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας, καθώς και το Παλιομονάστηρο του 19ου αιώνα, ενός μικρού λιθόκτιστου ναού με ημικυκλική κόγχη και δίρριχτη στέγη.

Στο χωριό δραστηριοποιείται ο Επιμορφωτικός Εκπολιτιστικός Σύλλογος Σαρανταπόρου που οργανώνει διάφορες εκδηλώσεις. Το μεγάλο πανηγύρι του χωριού γίνεται στη γιορτή της Αγίας Μαρίνας, στις 17 Ιουλίου, οπότε διοργανώνονται πλούσιες μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις.