Τα Ρούστικα είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Ρεθύμνης που βρίσκεται σε απόσταση 21 χμ. νοτιοδυτικά του Ρεθύμνου. Κτισμένο αμφιθεατρικά, στους πρόποδες του λόφου Άμπελος, έχει υψόμ. 300 μ. Στο χωριό ζουν σήμερα 254 κάτοικοι. Στην κοινότητα Ρουστίκων υπάγεται και το χωριό Παλαίλιμνος.
Στην περιοχή παράγονται ελιές και χαρούπια. Τη δεκαετία 1910-1920 οι Ρουστικια-νοί καλλιεργούσαν κιτριές, γιατί τα κίτρα στέλνονταν με καλή τιμή στο εξωτερικό. Η καλλιέργεια του κίτρου αναβιώνει σήμερα, σε αντίθεση με την καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα, που έχει εκλείψει.
Το όνομα του χωριού ανάγεται στη λατινική λέξη πίδϋουδ, που σημαίνει αγροτικός. Λιγότερο πιθανή είναι η εκδοχή ότι η ονομασία Ρούστικα προέρχεται από αραβική λέξη που σημαίνει χωριό.
Τα Ρούστικα υπήρχαν πριν από την κατάληψη της Κρήτης από τους Ενετούς, όπως φαίνεται από την εκκλησία της Παναγιάς της Λειβαδιώτισσας, που βρίσκεται στην κάτω πλατεία του χωριού και η οποία μάλλον κτίστηκε το 1381. Στο Ιερό και στο Νάρθηκα ωστόσο διακρίνονται ίχνη τοιχογραφιών πριν από το 1381, σε πολύ καλή κατάσταση. Βυζαντινολόγοι διατύπωσαν την άποψη ότι ο κύριος ναός κτίστηκε πριν από το 1180.
Οι παλιότερες οικογένειες του χωριού είναι οι Φου ντούληδες, οι Ζαμπετάκηδες, οι Καβάκηδες, οι Στεφανουδάκηδες, οι Κυριαννάκηδες, οι Κιτράκηδες, οι Χαλκιαδάκηδες, οι Ζυμβραγουδάκηδες, οι Χριοτοδουλάκηδες, οι Αναγνωστάκηδες, οι Σπιταδά-κηδες και οι Τσαγκαράκηδες.
Το χωριό αναφέρεται στον «Καστροφύλακα», με 255 κατοίκους, το 1583.
Το Σεράγιο μαρτυρεί την παρουσία των Ενετών στο χωριό. Είναι ένα ενετικό κτίριο με τοξωτή πόρτα και θολωτά υπόγεια, που αργότερα καταλήφθηκε από τον Τούρκο Χαμίτ Βαίζαδέ Ντεφτεντέρη. Ο ίδιος ιδιοποιήθηκε μεγάλη έκταση, την οποία περιέβαλε με τείχος και κατασκεύασε εκεί μια βρύση, η οποία σώζεται μέχρι σήμερα και ονομάζεται Αγαδική Βρύση. Το κτίριο αυτό διατήρησε το τουρκικό όνομα του, αλλά παρά τις ανακαινίσεις του διατηρεί έντονο τον ενετικό του χαρακτήρα.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.
Φωτογραφία: https://www.daynight.gr