Το Ροδοβάνι είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Σελίνου. Βρίσκεται 56χλμ. νοτιοδυτικά των Χανίων και σε υψόμετρο 500μ. Σήμερα κατοικείται από 200 περί που κατοίκους.
Στην κοινότητα Ροδοθανίου υπάγονται οι οικισμοί Αγριλές, Καμάρια, Λιβάδα, Μάζα ,Μερτές, Αηδόνι και Ζυμβρού. Ο συνολικός πληθυσμός της κοινότητας ανέρχεται σε 450 περίπου κατοίκους. Οι κάτοικοι της περιοχής ασχολούνται με τη γεωργία και την οικόσιτη κτηνοτροφία. Τα άφθονα αγροτικά προϊόντα του χωριού είναι τα σιτηρά, τα αμύγδαλα, το κρασί, τα κηπευτικά και το μέλι, που μάλιστα το εκθειάζει ο Pashley.
Το χωριό λέγεται ότι οφείλει τ’ όνομά του στον πρώτο οικιστή του, που ονομαζόταν Ροδαβάς και ήταν Ιταλός. Το όνομα αυτό, που ήταν γνωστό στην Κρήτη από την εποχή της Ενετοκρατίας, είναι κροατικό και σημαίνει Ιλάριος. Πολλοί όμως πιστεύουν ότι το όνομα αυτό προήλθε από τα πολλά άνθη, ρόδα της περιοχής. Ο καθηγητής Νικ. Β.Τωμαδάκης έγραψε ότι η ονομασία Ροδοβάνι θυμίζει τη σλαβική λέξη Radovan, μπορεί λοιπόν να υποτεθεί ότι οι πρώτοι οικιστές του ήταν Σλάβοι Το γεγονός όμως ότι το Ροδοβάνι είναι ένα σχετικά νέο χωριό και σχεδόν άγνωστο μέχρι το 1650, απορρίπτει αυτή την άποψη. Έτσι ο κ. Τωμαδάκης συνεχίζει ότι η «ετυμολογία και πάσα ιστορική μαρτυρία περί του χωρίου διαφεύγει».
Στα ανατολικά του χωριού, στο λόφο Κεφάλα, βρισκόταν η αρχαία Έλυρος. Σήμερα υπάρχουν εδώ πολλά ευρήματα που μαρτυρούν αυτή τη θέση της, όπως τα υπολείματα αρχαίου θεάτρου, υδραγωγείου και ίχνη δρόμου, που οδηγούσε στην αρχαία Σωϊά. Ο PashIey αναφέρει ότι είδε εδώ γλυπτά της αρχαίας πόλης και μάλιστα λέει ότι ένα από αυτά ήταν μια γυναικεία μορφή χωρίς πόδια και κεφάλι, αλλά με κομψή ενδυμασία.
Δεν είναι ακριβώς γνωστό το πότε ιδρύθηκε το χωριό. Πρέπει να κτίστηκε μετά την καταστροφή της αρχαίας Ελύρου ή τον καιρό της Ενετοκρατίας. Ο Barozzi και ο Basilicata πάντως το αναφέρουν ως Rodhovani. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, οι κάτοικοι της περιοχής δημιούργησαν αντιστασιακά σώματα και πολέμησαν τους κατακτητές με όλες τους τις δυνάμεις. Επίσης, πήραν μέρος σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες του έθνους. Στο Μακεδονικό αγώνα, μάλιστα, πήραν μέρος πολλοί εθελοντές κάτοικοι του χωριού.
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής επίθεσης, πολλοί απ’ αυτούς έπεσαν πολεμώντας ηρωικά για την ελευθερία της πατρίδας τους.
Σήμερα οι κάτοικοι του χωριού είναι γνήσιοι Κρητικοί και αρκετοί απ’ αυτούς είναι απόγονοι Βυζαντινών και Ενετών. Οι παλιότερες οικογένειές του είναι οι Βιτοράκηδες (Ενετοί),οι Παπαγρηγοράκηδες, οι Γλακουσάκηδες, οι Πετράκηδες, οι Κονταδάκηδες, οι Χατζημιχελάκηδες, οι Μπουρδάκηδες, οι Κατωπαυλάκηδες, οι Μαυρουκάκηδες, οι Κανταράκηδες και οι Ξανθνινάκηδες.
Σύμφωνα με μια ντόπια, λαϊκή παράδοση, κάποιος κάτοικος του χωριού που λεγόταν Μπουρδάκης, καθώς καλλιεργούσε κάποτε τα χωράφια του στην περιοχή Κεφάλα, ανακάλυψε κάτω από μια πλάκα ένα σπήλαιο γεμάτο αγάλματα. Το γεγονός αυτό όμως λέγεται ότι αποσιωπήθηκε τότε. Αργότερα όμως ο παπάς Νικόλαος Πρωτοπαπαδάκης που ήταν κληρονόμος του αγρού, έκανε ανασκαφή στην περιοχή και ανακάλυψε ένα μαρμάρινο άγαλμα.
Ο έπαρχος Σελίνου Χουσείν Γιανιτσαράκης διέταξε τότε σχετική έρευνα. Οι κάτοικοι της περιοχής όμως μόλις το πληροφορήθηκαν, συγκεντρώθηκαν οπλισμένοι στην περιοχή Κεφάλα κα ι εμπόδισαν τη μεταφορά του. Τότε, αποφάσισαν να το ξαναθάψουν σε άλλο μέρος, αλλά τελικά το μετέφεραν στο χωριό Μονή. Αργότερα, μεταφέρθηκε στα Χανιά και τοποθετήθηκε στο διοικητήριο.
Ο νομισματολόγος Σβορώνος χαρακτήρισε το άγαλμα ελληνορωμαϊκής τέχνης και σήμερα βρίσκεται, μετά από τόσες περιπέτειες, στο Μουσείο Χανίων. Στο Ροδοβάνι βρίσκονται οι βυζαντινές εκκλησίες της Αγίας Παρασκευής, του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Ιωάννη και της Παναγίας των Καλομοίρων, που ήταν τοιχογραφημένες, αλλά οι τοιχογραφίες τους έχουν καταστραφεί. Μόνο στην Παναγία, στη θέση Καλομοίρη, διακρίνονται ακόμα οι κτήτορες Γεώργιος και Μοσχάνα Καντανολέο, πιθανόν πρόγονοι του γνωστού αρχηγού της επανάστασης των αρχών του 160υ αιώνα. Η μητρόπολη του χωριού είναι ο Τίμιος Σταυρός. Μια ακόμα παλιά εκκλησία της περιοχής είναι και ο Άγιος Μάρκος.
Το 1906 στο χωριό ιδρύθηκε σύλλογος. Ήταν πνευματικό σωματείο με σκοπό τη διαπαιδαγώγηση των νέων και γενικά των κατοίκων. Τις Κυριακές λειτουργούσε σχολείο, όπου διδάσκονταν γραφή και ανάγνωση οι μεγάλες ηλικίες. Ίδρυσε βιβλιοθήκη, γυμναστήριο και σκοπευτήριο. Το 1908-1910 έκαναν αγώνες στίβου και σκοποβολής, Το 1926 ιδρύθηκε ομάδα προσκόπων και ορκίστηκε το 1930 παρουσία του Γενικού Διοικητή της Κρήτης. Αργότερα ιδρύθηκαν σύλλογοι και σε άλλα μέρη της Κρήτης με τους οποίους συναντιόταν, συνεδρίαζαν και αντάλλαζαν απόψεις σε διάφορα θέμα τα. Από το 1906 ο σύλλογος έμεινε ζωντανός μέχρι σήμερα.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα, 1980-1995.
Φώτο: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CE%B2%CE%AC%CE%BD%CE%B9_%CE%A7%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CF%89%CE%BD