Μενού Κλείσιμο

Πεμόνια, Χανιά

Χωριό και κοινότητα της επαρχίας Αποκορώνου. Απέχει από τα Χανιά 25χλμ. Βρίσκεται σε υψόμετρο 210μ., κτισμένο σε ωραία τοποθεσία με πλούσια βλάστηση κατοικείται από 200 άτομα. Το χωριό παράγει λάδι, κρασί και χαρούπια. Φημίζεται επίσης για τα παραδοσιακά χειροποίητα ξυλόγλυπτα έπιπλα.

Οι κάτοικοι ασχολούνται με την ελαιοκαλλιέργεια, αμπελοκαλλιέργεια και την κτηνοτροφία. Ιδιαίτερα διαδεδομένη είναι η τέχνη της καλαθοπλεκτικής. Σαν πιθανότερη εκδοχή για την προέλευση της ονομασίας του χωριού φέρεται η άποψη ότι προέρχεται από την παραφθορά της λέξης ποίμνια, επειδή παλιότερα υπήρχαν πολλά κοπάδια στη γύρω περιοχή.

Το όνομα της κοινότητας αναφέρεται στους παλιούς ενετικούς χάρτες ως Πομόνια και σημειώνεται ως σημαντικός κόμβος οδικής συγκοινωνίας και επικοινωνίας μεταξύ των άλλων χωριών, που βρίσκονται κτισμένα στις υπώρειες των Λευκών Ορέων. Κατά την ενετική κυριαρχία το χωριό υπαγόταν στην αρμοδιότητα του Βενετού Τοπάρχη του Φρε.

Ο Barozzi αναφέρει 5 οικισμούς με το ίδιο όνομα και φαίνεται ότι ήταν φέουδα των οικογενειών που αναφέρει: Pamonia Gharigho, Pamonia Barbarigo, Pamonia Polani, Pamonia Barozzi, Pamonia Zane.

Ο «Καστροφύλακας» αναφέρει τα χωριά: Pomonia de PoIaniet CaIIabati με 144 κατοίκους και το Pomonia de Mr Francesco PolIari με 103 κατοίκους. Και ο BasiIicata τα αναφέρει ως Pomogna Zane, Pamogna Barozzi, Pamogna Polani.

Ασφαλώς ήταν φέουδα των οικογενειών αυτών κατά το τέλος του 16ου αιώνα, και αργότερα, όπως φαίνεται περιήλθαν στους Piggamano και Premarin, όπως αναφέρει ο Gerola. Ακόμη σώζονται ερείπια των μεγάρων τους.

Παλιότερες οικογένειες του χωριού είναι οι Κοκολαντωνάκηδες, οι Μαστραντωνάκηδες, οι Θωμαδάκηδες, οι Βατσάκηδες, οι Κουκουράκηδες, οιΣγουράκηδες, οιΚελαϊδάκηδες, οι Ανετάκηδες, οι Πλακοτάκηδες, οι Νικηφοράκηδες και οι Κεκεδάκηδες.

Επί Τουρκοκρατίας ζούσαν εδώ δυο αγάδες, που χώρισαν το χωριό στα δυο και λεγόταν Πέρα Χωριό και Μέσα Χωριό. Τα δυο χωριά χώριζε μια πύλη. Την εποχή εκείνη υπήρχε ελαιοτριβείο το οποίο έγινε μετέπειτα σπίτι του Παυλομανόλη, όταν αυτός το αγόρασε απ’ τον Γούρκο Ισμαήλ. Στην περιοχή αυτή υπήρχε τούρκικο νεκροταφείο, που λεγόταν Μερτζαλίκια. Οι Τούρκοι, που διοικούσαν τα δυο χωριά ήσαν Γεννίτσαροι και ονομάζοντο Πιτσιμάνος και Περαμαρής. Σώζονται μάλιστα τα θεμέλια της πύλης που χώριζε τα δυο χωριά.

Από το χωριό Πεμόνια καταγόταν ο Νικόλαος Κ. Κοuτσοuρελάκης. Υποστράτηγος και νομομαθής, πολιτικά συνδεμένος με τον Ελευθέριο Βενιζέλο έδρασε μαζί του κατά την επανάσταση του Θερίσου το 1906-1907. Μετείχε στους πολιτικούς αγώνες της Κρητικής Πολιτείας ως έμπιστος συνεργάτης του Ελ. Βενιζέλου και εκλέχτηκε μέλος της βουλής της Κρητικής Πολιτείας. Έλαβε μέρος στην Επαναστατική Κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη το 1917-18. Κατατάχτηκε στη συνέχεια στο σώμα της Στρατιωτικής Διοίκησης, όπου υπηρέτησε ως επίτροπος και ως πρόεδρος στρατοδικείων της χώρας. Αποστρατεύθηκε από το σώμα της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης με το βαθμό του υποστρατήγου.

Από το χωριό κατάγεται και ο Βασίλειος Θωμαδάκης του Σταύρου που έχει γράψει πολλά βιβλία, λαογραφικού και άλλου περιεχομένου και έχει τιμηθεί από την Ακαδημία Αθηνών το 1974. Κατά την εποχή της Γερμανικής Κατοχής, οι Γερμανοί δεν μπόρεσαν να πατήσουν στο χωριό. Είχαν το αρχηγείο τους στο Φρε και από κει βομβάρδισαν το χωριό με αποτέλεσμα να καταστραφούν αρκετά σπίτια. Περίπου δέκα άτομα από το χωριό έλαβαν μέρος στη Μάχη της Κρήτης. Και αργότερα όλοι, ο καθένας με το δικό του τρόπο, βοηθούσαν στην αντίσταση εναντίον των Γερμανών.

Στην τοποθεσία Κορίτα, βορειοανατολικά του χωριού, υπάρχει μια βρύση ενετική και νοτιοδυτικά ερείπια ενετικού κτιρίου. Στην περιοχή Πάντσα λέγεται ότι υπάρχουν σαράντα κορωνιοί (μεγάλα πιθάρια) γεμάτα με νομίσματα αργυρά και χρυσά. Υπάρχουν μάλιστα και τα δίστιχα.

«Στηv Πάvτσα στην Άvτσα στση Ξαvθη το δέτn

Σαράvτα κορωvιοί λεφτά χωσμέvα».

«Στηv Πάvτσα στην Άvτσαστου Καλεροφιάvvn

Είvα ιτo βιος του πολύ και όποιος μπορεί ας το βγάλει»

Στην περιοχή Μπόλα υπάρχει μια σπηλιά, που το νερό τρέχει από την κορυφή της. Λέγεται ότι την είχαν κλείσει οι Τούρκοι με πόρτα. Είχαν μάλιστα κατασκευάσει χαντάκι (ακόμα σώζεται ένα τμήμα του) και διοχέτευσαν το νερό για τις ανάγκες τους.

Στη θέση Ντολάπι υπάρχει ένα πηγάδι, που φέρει το όνομά της περιοχής. Πιθανόν να είναι ενετικής εποχής. Είναι κτιστό και πολύ βαθύ. Απ’ αυτό υδρεύονταν οι κάτοικοι μέχρι και το 1932. Όπως μας πληροφορεί η παράδοση σ’ αυτό το πηγάδι έριχναν οι Χριστιανοί τα κοσμήματα, τα άρματα και όλα τα πολύτιμα αντικείμενα για να μην τα πάρουν οι Τούρκοι Στο πηγάδι αυτό έριξαν, οι Τούρκοι, την καμπάνα της εκκλησίας της Παναγίας για να μην κτυπά και την ακούνε οι Χριστιανοί.

Στη θέση Άγιος Γεώργιος, υπάρχει η εκκλησία Άι Γιώργης Δεκατέσσερις Παρθένες. Η παράδοση αναφέρει ότι κτίστηκε πριν από την Τουρκοκρατία από 14 παρθένες, οι οποίες διάλεξαν αυτό το μέρος ζητώντας πρώτα άδεια από τον κατακτητή. Η άδεια δόθηκε, με το σκληρό όμως όρο, ότι αν δεν τελειώσει η εκκλησία μέσα σε 14 μέρες, τότε θα βίαζαν και θα σκότωναν τις παρθένες. Με πολλές προσπάθειες και εράνους κατάφεραν να φέρουν το έργο σε πέρας μέσα σε 14 μερόνυκτα. Από τότε η εκκλησία είναι γνωστή με το όνομα Άι Γιώργης Δεκατέσσερις Παρθένες. Είναι σήμερα βυζαντινό μνημείο και αναστυλώθηκε από την αρχαιολογική υπηρεσία πριν από δεκαπέντε χρόνια περίπου.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα, 1980-1995.