Πάνορμο Μυλοποτάμου

Παραθαλάσσια κωμόπολη και κοινότητα της επαρχίας Μυλοποτάμου. Απέχει από το Ρέθυμνο 22 χμ. και έχει 300 κατοίκους. Μέχρι το 1905 λεγόταν Καστέλι και αυτό γιατί ήταν φρούριο στον καιρό της Ενετοκρατίας. Αργότερα πήρε τη σημερινή του ονομασία. Το χωριό εμφανίζεται με τη σημερινή του μορφή από τα μέσα του 19ου αιώνα. Από κείνη την εποχή είχε αρχίσει η αλματώδης ανάπτυξη του που διήρκησε μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του σημερινού αιώνα. Το Πάνορμο ήταν το λιμάνι απ” όπου διακινούνταν τα εμπορεύματα της γύρω περιοχής. Η εμπορική κίνηση που παρουσίαζε το λιμάνι ήταν φυσικό να έχει επιπτώσεις και στο βιοτικό επίπεδο των κατοίκων του. Η οικονομική ευημερία αντικατοπτρίζονταν στις ωραίες οικοδομές, στα καταστήματα, στις αποθήκες εξαγωγής των προϊόντων και εισαγωγής καταναλωτικών αγαθών, στη συγκέντρωση των δημοσίων υπηρεσιών. Μ” όλη αυτή την ανάπτυξη δίκαια είχε γίνει η πρωτεύουσα του Μυλοποτάμου.

Αργότερα, με την κατασκευή του αυτοκινητόδρομου Ηρακλείου – Ρεθύμνου, η κίνηση του λιμανιού μοιράστηκε και έτσι το Πάνορμο άρχισε σιγά-σιγά να χάνει την εμπορική του δραστηριότητα και την οικονομική ευημερία, η οποία τώρα ευνόησε το γειτονικό Πέραμα που σήμερα είναι η πρωτεύουσα του Μυλοποτάμου.

Το σημερινό Πάνορμο βρίσκεται στη θέση της αρχαίας πόλης του Πανόρμου που ήταν μια από τις 100 πόλεις της αρχαίας Κρήτης. Ο Γάιος Πλίνιος (1ος μ.Χ. αιώνας) κάνει λόγο για τις πόλεις της Κρήτης και αναφέροντας την πόλη Πάνορμο μεταξύ Ρεθύμνου και Κυταίου.

Αργότερα, το 2ο μ.Χ. αιώνα, ο Κλαύδιος Πτολεμαίος, γεωγράφος και αστρονόμος περιγράφοντας στο βιβλίο του «Γεωγραφικές υφηγήσεις», τη βόρεια ακτή της Κρήτης τοποθετεί το Πάνορμο μεταξύ Ηρακλείου και Απολλώνιας. Επίσης τα νομίσματα που βρέθηκαν με τα γράμματα «ΠΆ» και το φοίνικα στην πίσω όψη κατά τον κ. Σβορώνο πρέπει να αποδοθούν στην πόλη Πάνορμο.

Το παράδοξο είναι ότι το χωριό Πάνορμος δεν αναφέρεται σε καμιά ενετική απογραφή ούτε ακόμα και στην τούρκικη του 1671. Το Πάνορμο υπήρχε όμως κατά τη Β βυζαντινή περίοδο αφού η έδρα της επισκοπής Μυλοποτάμου ήταν εκεί. Όπως έχει ήδη αναφερθεί παλιά το χωριό ονομαζόταν Καστέλι γιατί είχε φρούριο. Το φρούριο είχε σχήμα αυγού με 7 πύργους και 2 πύλες. Το 1341 οι Καψοκαλύβες πολιόρκησαν μέσα στο φρούριο τον Αλέξιο Καλλέργη που εκείνη την εποχή ήταν στην υπηρεσία των Ενετών, αλλά τελικά δεν το κατέλαβαν. Το 1647 το κατέλαβαν οι Τούρκοι και μάταια προσπάθησαν οι Ενετοί να το ανακαταλάβουν. Καταστράφηκε το 1538 από τον Χαρεντϊν Μπαρμπαρόσσα. Σήμερα υπάρχουν ελάχιστα ερείπια από το φρούριο.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα των κατοίκων κάτω από το φρούριο υπήρχε το πηγάδι της Ανυφαντούς. που σήμερα λέγεται ότι έχει αναχωματωθεί.

Ο ενοριακός ναός του χωριού είναι η Ανάληψη Κυρίου που ανακαινίστηκε το 1910. Επίσης στη θέση Αγία Σοφία υπάρχει μάλλον ομώνυμη εκκλησία που σήμερα μετά από ανασκαφή του 1948 από τον Κ. Κακολύρη και Ν. Πλάτωνα σώζονται μόνο λίγα ερείπια της. Ήταν σύμφωνα με τις απόψεις των ανασκαφών της παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 5ου αιώνα, πιθανότατα αφιερωμένη στην Αγία Σοφία.

Από το Πάνορμο καταγόταν ο Αγαθόπους. ένας από τους Δέκα Μάρτυρες της Γόρτυνας το 250 μ.χ.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.

Φωτογραφία: https://www.creteresidences.com