Πάνδροσος Ροδόπης

Η Πάνδροσος είναι χτισμένη στους νότιους πρόποδες της Ανατολικής Ροδόπης και στη βόρεια άκρη της πεδιάδας της Κομοτηνής από την οποία απέχει 8 χιλιόμετρα. Βρίσκεται στην είσοδο της χαράδρας που οδηγεί στο χωριό της Νυμφαίας, ενώ δίπλα από το χωριό περνάει ο ποταμός Καρυδόρεμα ή Μπουκλουτζάς. Κατά την απογραφή του 2011 ο πληθυσμός της ήταν 115 κάτοικοι.

Παλιότερα το χωριό ονομαζόταν Ντερέ Κιόι και μέχρι το 1922 κατοικούνταν από Βούλγαρους. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες κυρίως από την Ανατολική Ρωμυλία (Χέλιο, Σαράντα Εκκλησιές, Βρύσες, Άγιο Γιάννη, Γέννα, Μάλγαρα, Βιζύη, Σκεπαστή, Ραιδεστό, Σοφίδες, Χαριούπολη) και λιγότερο από τη Μικρά Ασία (περιοχή Καισάρειας και Προύσας). Τα σπίτια των προσφύγων ήταν μονώροφα και διώροφα, όπου στο κάτω μέρος ήταν ο αχυρώνας και σταβλίζονταν τα ζώα. Μέσα στην αυλή έβαζαν τη βοϊδάμαξα και στην άκρη είχαν μια τουαλέτα με κέδρα.

Στα χρόνια της βουλγαρικής κατοχής μεταξύ 1941 και 1944, οι Έλληνες κάτοικοι του χωριού υπέστησαν πολλά δεινά με ξυλοδαρμούς, βασανισμούς και απώλεια της σοδειάς τους. Οι Βούλγαροι έφυγαν από το χωριό τον Οκτώβριο του 1944. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου οι περισσότεροι κάτοικοι εγκατέλειψαν την Πάνδροσο και πήγαν στην Κομοτηνή.

Στην πλατεία του χωριού βρίσκεται η πετρόκτιστη εκκλησία του Προφήτη Ηλία, βασιλικού ρυθμού, η οποία χρονολογείται από το 1867 και έχει κάποιες εικόνες που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες. Τα παλιότερα χρόνια την παραμονή του Προφήτη Ηλία γινόταν θυσία ζώων και το κρέας μοιραζόταν στους πιστούς. Σήμερα, οι πιστοί πηγαίνουν ζώα στην εκκλησία τα οποία βγαίνουν στην δημοπρασία.

Στο παλιό κοινοτικό κατάστημα του χωριού στεγάζεται το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Πανδρόσου που έχει ως στόχο την ανάδειξη της βιοποικιλότητας της περιοχής της Ροδόπης και των γεωφυσικών και οικολογικών ιδιαιτεροτήτων της, καθώς και την ευαισθητοποίηση των πολιτών σε περιβαλλοντικά θέματα.

Πολύ κοντά στην Πάνδροσο, σε μια βραχώδη κορυφή – παρατηρητήριο, βρίσκεται μία πανάρχαια Μεγαλιθική Ακρόπολη και ερείπια αρχαίας Ακρόπολης με οχυρωματικούς πύργους και οχυρωματικό περίβολο. Επίσης, σε κοντινή απόσταση από το χωριό βρίσκονται τα ερείπια του κάστρου της Νυμφαίας ή Καλές Νυμφαίας πού πιθανολογείται ότι είναι του 14ου αιώνα και το πέρασμα Makaza, δηλαδή η οδική σύνδεση από την πεδιάδα της Κομοτηνής μέχρι αυτήν της Φιλιππούπολης μέσω της οροσειράς της Ροδόπης.