Μενού Κλείσιμο

Παλαιόπυργος Ιωαννίνων

Χτισμένος στις νοτιοανατολικές πλαγιές του όρους Δούσκο ή Νεμέρτσικα, ο Παλαιόπυργος είναι ένα από τα ιστορικά Πωγωνοχώρια. Βρίσκεται κοντά στα σύνορα της Ελλάδας με την Αλβανία και απέχει 64 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα και 31 χιλιόμετρα από το Καλπάκι. Ο χειμώνας στο χωριό είναι βαρύς και οι κάτοικοι ελάχιστοι, αλλά την άνοιξη και τα καλοκαίρια που το μαγευτικό βουνίσιο τοπίο αποκαλύπτεται ο Παλαιόπυργος σφύζει από ζωή.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, το χωριό είχε το όνομα Μέβγεζα ή Μέβδεζα και γύρω στα 1760-1780 αποτελούσε την έδρα συλλογής της τοπικής παραγωγής, τη λεγόμενη «Κούλα», του Κουρτ Αχμέτ, πασά του Βερατίου και Δερβέναγα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα. Μετά τον θάνατό του η περιοχή πέρασε στη κυριότητα του Αλή Πασά, ο οποίος μετέτρεψε την «Κούλα» σε κατοικία του Μουτεσσαρίφη του, ο οποίος ήτα αρμόδιος για τη συλλογή των φόρων. Το κτίριο όπου στεγαζόταν η «Κούλα» κατεδαφίστηκε το 1862 και στη θέση του χτίστηκε η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, της οποίας το τέμπλο κοσμείται με θαυμάσιες αγιογραφίες.

Ο Παλαιόπυργος απελευθερώθηκε μαζί με την υπόλοιπη περιοχή της Ηπείρου κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο (1912-1913).

Εντυπωσιακό αξιοθέατο του χωριού είναι το Γεφύρι του Γκρέτσι, ένα αληθινό κομψοτέχνημα αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα, το οποίο τα παλιότερα χρόνια συνέδεε τον Παλαιόπυργο με τα χωριά Βήσσανη και Δελβινάκι.  Γεφυρώνει ένα από τα παρακλάδια του Γοργού ποταμού, ο οποίος μαζί με τον Καλπακιώτικο συνεχίζουν και απολήγουν στο Θύαμι ή Καλαμά ποταμό. Πρόκειται για πέτρινη κατασκευή με ένα μεγάλο τόξο, που έχει άνοιγμα 8,30 μέτρα, ύψος 4,5 μέτρα και δυο μικρότερα ανακουφιστικά τόξα.  Στην ίδια περιοχή υπήρχαν εκτός από το τοξωτό γεφύρι δύο νερόμυλοι και νεροτριβή (των οποίων σώζονται υπολείμματα) και μονοπάτια που έχουν χαρακτηρισθεί διατηρητέα μνημεία. Εκεί δημιουργείται και ένας τριπλός καταρράκτης με τα διερχόμενα νερά να διαμορφώνουν μικρές λιμνούλες, τις λεγόμενες «οβίρες».

Στο δάσος που πλαισιώνει το χωριό δεσπόζουν οι βελανιδιές και υπάρχουν καστανιές, κέδροι και διάφορα άλλα είδη δέντρων.

Το πανηγύρι του Παλαιόπυργου γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο προς τιμήν της Κοίμησης της Θεοτόκου και εμπλουτίζεται με ένα ιδιαίτερο έθιμο, τα ντολιά. Κατά το έθιμο, ένας από τους μεγαλύτερους ορίζεται ως «ντολή πασάς». Ύστερα παίρνει το ποτήρι του με το κρασί και το τσουγκρίζει με κάποιον παρευρισκόμενο, συνήθως τον παπά ή έναν ξένο καλεσμένο. Μετά πίνει τρεις φορές (ή τρία ποτήρια, ό,τι προτιμά) και κάθε φορά κάνει μια αφιέρωση σε κάποιον, ζητώντας παράλληλα από τους μουσικούς να παίξουν κάποιο παραδοσιακό τραγούδι. Κατόπιν οι υπόλοιποι αφιερώνουν κι αυτοί κάπου τις ευχές τους, διαλέγοντας παράλληλα τι θα ακουστεί από τους οργανοπαίχτες – με σειρά την οποία ορίζει ο ντολή πασάς. Σκοπός του εθίμου ήταν να επιλύονται αρμονικά οι παρεξηγήσεις μεταξύ των συγχωριανών μπροστά σε όλη την κοινότητα. Στο πανηγύρι που κρατά μέχρι το πρωί αρκετοί κάτοικοι προσέρχονται  με παραδοσιακές φορεσιές.

Φωτό: http://odysseus.culture.gr/