Παλαιά Ρουμάτα, Χανιά

Τα Παλαιά Ρούματα είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Κισάμου. Απέχει 43χλμ. από την πρωτεύουσα της επαρχίας, το Καστελι και Βρίσκεται στα δυτικά των Χανίων. Είναι κτισμένο σε μια όμορφη τοποθεσία σε υψόμ, 370μ. Εδώ κατοικούν 213 περίπου άτομα, που ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Στην κοινότητα υπάγονται και αρκετοί οικισμοί, που βρίσκονται γύρω από τα Παλαιά Ρούματα. Είναι οι οικισμοί Βαβουλέδω, Κατζιανά, Κεχρές, Ληδιανά, Λουφαρδιανά, Μιχαλιανά, Νεαρά Επανά, Χαμαλεύρι και Πλατανές. Παλιότερα στην κοινότητα υπαγόταν και οι οικισμοί Τραχινός και Βροδιανά, που σήμερα έχουν διαλυθεί. Ο συνολικός πληθυσμός της κοινότητας ανέρχεται στα 604 περίπου άτομα.
Τα αγροτικά προϊόντα που παράγονται στην περιοχή είναι πλούσια και άφθονα. Το κυριότερο προϊόν είναι το λάδι, που μαζεύεται από 90.000 ελαιόδεντρα. Η παραγωγή έφθασε τα 250.000 κιλά κατά το 1982-83 και το 1978-79 τους 700 τόνους. Εξαιτίας όμως των χιονοπτώσεων του 1981-1983 η παραγωγή του έχει ελαττωθεί σημαντικά, κατέβηκε στους 250 τόνους. Εξίσου σημαντική είναι η παραγωγή του κάστανου, που φθάνει τους 300 τόνους το χρόνο.
Η κτηνοτροφία μετά τις καταστροφές στην ελαιοπαραγωγή γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη και σχεδόν οι μισοί κάτοικοι του χωριού έχουν πάνω από 15 ζώα στην κατοχή τους. Στην περιοχή υπάρχουν 4.500 αιγοπρόβατα, που δίνουν τα ανάλογα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται η μελισσοκομία ενώ η παραγωγή μελιού φθάνει τα 3000 κιλά περίπου το χρόνο. Οι κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν εδώ επιτρέπουν την παραγωγή όλων των ειδών φρούτων και οπωροκηπευτικών προϊόντων. Τα προϊόντα αυτά όμως δεν αξιοποιούνται εμπορικά αλλά προορίζονται για προσωπική κατανάλωση.
Το όνομα του χωριού προήλθε από παραφθορά της λέξης ρεύματα. Αργότερα για να διαχωριστεί το χωριό από τα Ρεύματα της επαρχίας Κυδωνίας ονομάστηκε Παλαιά Ρεύματα.
Ο Basilicata το αναφέρει ως Rumata PagIia και ο Barozzi ως Rumatapa/ia. Ο «Καστροφύλακας» επίσης το αναφέρει ως PaIlia Rumata με 378 κατοίκους κατά το 1583. Το χωριό βλέπουμε λοιπόν ότι ήταν αρκετά μεγάλο και τότε.
Μέσα στο χωριό, στην τοποθεσία Αρχοντικά, βρίσκεται μια παλιά ενετική βίλα, το μοναδικό ενετικό απομεινάρι στην περιοχή. Ο GeroIa ονομάζει το αρχοντικό ViIIa Renier, το κατατάσσει στον 160 αιώνα και αναφέρει ότι είχε βρει σ’ αυτό θύρωμα και στέμμα των Renier. Πρόκειται ασφαλώς για τους προγόνους του καθηγητή του πανεπιστημίου και τραπεζίτη Μάρκου Ρενιέρη, που καταγόταν από εδώ. Το αρχοντικό αυτό σώζεται ακόμα και σήμερα και το ισόγειό του λειτουργεί σαν ελαιοτριβείο.
Από τα Παλαιά Ρούματα κατάγεται και ο Νικόλαος Ρενιέρης, ο οποίος ήταν Πρόεδρος της Α’ Εθνοσυνέλευσης, που έγινε στην Επίδαυρο.
Ο Ρενιές, όπως αποκαλούνταν, ήταν αυτός που υποδέχτηκε την Επίδαυρο τον εκπρόσωπο της τότ ε Ελληνικής Κυβέρνησης Ιωάννη Καποδίστρια.
Σήμερα δεν υπάρχουν άλλα ιστορικά στοιχεία που να αποδεικνύουν την ύπαρξη του χωριού πριν την Ενετοκρατία.
Όσα λέγονται και ακούγονται στηρίζονται μόνο σε θρύλους και παραδόσεις. Υπάρχει η άποψη ότι κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και στην περιοχή Κοκαλώνι έγινε κάποια μάχη. Τα πτώματα των νεκρών της μάχης θάφτηκαν στο σημείο όπου σκοτώθηκε ο καθένας τους. Μετά όμως από δύο χρόνια ξεθάφτηκαν, μαζεύτηκαν και ξαναθάφτηκαν σε κάποιο αλώνι, χωρίς να αναγνωριστεί σε ποια εθνότητα ανήκαν αυτά τα υπολείμματα των στρατιωτών.
Σύμφωνα με μαρτυρίες στην εποχή της Τουρκοκρατίας λειτουργούσε στα Παλαιά Ρούματα κρυφό σχολειό σ’ ένα μικρό εκκλησάκι, κοντά στον οικισμό Χαμαλεύρη. Οι γεροντότεροι λένε, σήμερα, ότι ερχόταν εδώ μαθητές ακόμα και από τα Δελιανά. Γύρω από το εκκλησάκι αυτό έχουν βρεθεί πλάκες, που πιστεύεται ότι είχαν χρησιμοποιηθεί σαν τετράδια την εποχή εκείνη. Ακόμα εκεί κοντά ανακαλύφθηκαν ομαδικοί τάφοι με ανθρώπινα κρανία. Πιθανά κάποιος Εφιάλτης της εποχής να πρόδωσε την ύπαρξη του σχολείου και να ακολούθησε η καταστροφή του από τους Τούρκους και η δολοφονία των μαθητών του. Δυστυχώς ο ιστορικός αυτός χώρος, ένας από τους μοναδικούς στο νομό Χανίων, έχει μείνει αναξιοποίητος.
Η μάχη στο Δρομόνερο, στις 14 Ιουνίου του 1896, ήταν ένα σημαντικό γεγονός για την ιστορία της Κρήτης. Με τη μάχη αυτή ανοίγει ο δρόμος για την αποχώρηση των Τούρκων από την Κρήτη κα ι την ένωσή της με την Ελλάδα. Βασικός παράγοντας της νίκης του Δρομόνερου ήταν πολλοί Ρουματιανοί, που με απαράμιλλο ηρωισμό και αυτοθυσία πολέμησαν τους Τούρκους. Πολλοί απ’ τους κατοίκους του χωριού διακρίθηκαν στη μάχη και τρία παλικάρια του σκοτώθηκαν.
Τα παλικάρια αυτά ήταν ο Πέτρος Μπιτζανάκης, ο Γιώργης Παναγιωτάκης και ο Γιώργης Μπομπολάκης.
Καθολική υπήρξε ακόμα η συμμετοχή του χωριού στη Μάχη της Κρήτης κατά των Γερμανών εισβολέων, αλλά και αργότερα κατά τη διάρκεια της Κατοχής οι κάτοικοι του χωριού αντιστάθηκαν με πείσμα στον καινούριο κατακτητή και οι περισσότεροι απ’ αυτούς είχαν ενταχθεί στην Εθνική Αντίσταση. Καθοριστικό ρόλο έπαιξαν ακόμα οι Ρουματιανοί στη μάχη του Αννάβα και στα Φλώρια. Ήταν μια από τις λίγες μάχες που έγιναν στην περιοχή κατά των Γερμανών και είχαν σοβαρές απώλειες για το Γερμανό κατακτητή.
Το χωριό όμως πλήρωσε πιο ακριβά τον πόλεμο του 1940-’45 και έδωσε αρκετό αίμα για την ελευθερία, έχοντας τους εξής νεκρούς: Νικόλαος Α. Γκαφάκης, Εμμανουήλ Θ. Γκαφάκης, Αναστάσιος Γ. Δημητριάδης, Σπυρίδων Π. Κατζάκης, Γεώργιος Ι. Κουμάκης, Αντώνιος και Γεώργιος Ε. Λουφαρδάκης, Ελευθέριος Ι. Λιονάκης, Γεώργιος Δ. Λιονάκης, Ελευθερία Δ. Λιονάκη, Ηλίας Ε. Μπομπολάκης, Νικόλας Σ.Μπομπολάκης, Κυριάκος Γ. Μπικάκης, Μάρκος Γ. Σολονάκης, Λούλης – Σταύρος Ι. Παναγιωτάκης, Εμμανουήλ Χ. Παναγιωτάκης, Παναγιώτης Σ. Παναγιωτάκης, Γεώργιος Ι. Σγουράκης και Αντώνιος Ε. Χαλακατεβάκης.
Για όλους αυτούς βέβαια η Λαϊκή Μούσα, δεν παρέλειψε να γράψει λίγα λόγια για να υμνήσει την ανδρεία και την παληκαριά τους.
«Θλιμένες είναι οι κορυφές στον Αγριμοκεφάλο
τ’ αποπηγάδι ‘ναι βουβό και παραπονεμένο.
Βουνά είντα η θλίψη σας και παραπόνεσή σας;
Ρούματα και Κακόπετρος, Μαλάθυρος και Φλώρια, Αγία Ειρήνη, Κάντανος
είναι χωριά δικά μας.
Περήφανα και ξακουστά μα πέσαν σαν λούπηδες
οι Γερμανοί φασίστες και ρήμαξαν τον τόπο.
Μανάδες εσκοτώσανε, παιδιά, γυναίκες κι άντρες
για εκείνους είναι η θλίψη μας».
Σήμερα το χωριό κατοικείται από γνήσιους Κρητικούς και λέγεται, ότι η πρώτη οικογένεια που εγκαταστάθηκε εδώ, ήταν η οικογένεια των Αληθόρηδων. Αργότερα κατοίκησαν εδώ οι Θεοδωρίδηδες, οι Κατζάκηδες, οι Μπιτζανάκηδες, οι Ζαχαριουδάκηδες, οι Αντωνάκηδες, οι Αθανασάκηδες, οι Λουφαρδάκηδες, οι Κουμάκηδες και οι Ξιφαράκηδες.
Σ’ ολόκληρη την κοινότητα βρίσκονται περίπου 13 εκκλησίες, που γιορτάζουν τους αγίους τους με μεγάλα πανηγύρια. Το μεγαλύτερο πανηγύρι γίνεται στον Άγιο Σπυρίδωνα, που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και έχει κτιστεί το 1900 περίπου. Το πανηγύρι αυτό γίνεται με παραδοσιακό τρόπο και δεν έχει αλλοιωθεί σχεδόν καθόλου με το πέρασμα του χρόνου.
Στη θέση Χαμαλεύρη συναντάμε ακόμα την παλιά και γραφική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Το εκκλησάκι αυτό βρίσκεται σε μια μαγευτική τοποθεσία κοντά σ’ ένα ρυάκι και είναι κτισμένο σε μια σπηλιά. Κτίστηκε γύρω στα 1780 και κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας λέγεται ότι λειτουργούσε εδώ κρυφό σχολειό. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση ο δάσκαλος του σχολείου ήταν ιερωμένος και οι μαθητές του ηλικίας από 25 μέχρι 40 χρόνων. Οι ντόπιοι κάτοικοι πιστεύουν, ότι τα οστά, που ανακαλύφθηκαν στον περίβολο της εκκλησίας, ανήκουν στο δάσκαλο και στους μαθητές του. Είναι όμως ακόμα πιθανό τα οστά να είναι υπολείμματα από το νεκροταφείο της οικογένειας των Σπανουδιανών.
Άλλες σημαντικές εκκλησίες της περιοχής είναι η Κοίμηση της Θεοτόκου στο Περαχώρι. Στην εκκλησία αυτή, που κτίστηκε πιθανά γύρω στα 1100, σώζονται πολλές αξιόλογες τοιχογραφίες. Στις θέσεις Τραχινός και Βροδιανά, που παλιότερα αποτελούσαν οικισμούς, βρίσκονται οι εκκλησίες Άγιος Γεώργιος και Άγιος Σπυρίδωνας, κτισμένες και οι δύο γύρω στα 1780. Άλλες ακόμα γραφικές εκκλησίες είναι ο Άγιος Παντελεήμονας στα Πατελιανά και οι Άγιοι Πάντες στα Δασκαλιανά.
Στην περιοχή γύρω από το χωριό συναντάμε δύο ενδιαφέρουσες σπηλιές. Η μία βρίσκεται στην περιοχή Τραχινός, ονομάζεται Σφάνταμα και είναι ανεξερεύνητη, ενώ η άλλη, που λέγεται Σκίσμα και έχει διάμετρο 50μ. βρίσκεται στη θέση Χορτέ.
Πάνω από την περιοχή, όπου απλώνεται η κοινότητα των Παλαιών Ρουμάτων, υπάρχει ένα ύψωμα, η θέση Βίγλα όπως λέγεται και έχει υψόμετρο 1280μ. Είναι το σημείο που χωρίζει τις τρεις επαρχίες Κυδωνίας, Κισάμου και Σελίνου.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα, 1980-1995.

Φώτο: http://iscreta.gr/2015/11/%CF%80%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%AC-%CF%81%CE%BF%CF%8D%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%B2%CF%8C%CE%BB%CF%84%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B9%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%AD%CF%82-%CE%BD/