Ο Οξύλιθος είναι χτισμένος στην πλαγιά ενός καταπράσινου βουνού και το κύριο γεωγραφικό του χαρακτηριστικό είναι ο οξυκόρυφος λόφος ηφαιστειακής προέλευσης που υψώνεται στη βόρεια πλευρά του. Από το σχήμα του λόφου αυτού προέρχεται και το όνομα του χωριού. Διοικητικά υπάγεται στον Δήμο Κύμης και είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος οικισμός της περιοχής μετά την Κύμη, με 978 κατοίκους το 2011.
Τα λείψανα αρχαίων οικισμών που έχουν βρεθεί στην περιοχή μαρτυρούν την κατοίκησή της από τη Νεολιθική εποχή και την εποχή του Χαλκού. Η κατοίκηση των οικισμών υπήρξε συνεχής καθώς έχουν βρεθεί ίχνη κτισμάτων από διαφορετικές ιστορικές περιόδους μέχρι και τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια.
Ο σύγχρονος οικισμός χρονολογείται από την περίοδο της Ενετοκρατίας ή της Βυζαντινής εποχής και ιδρύθηκε από κατοίκους πεδινών και παράλιων οικισμών που ήθελαν να αποφύγουν τις πειρατικές επιδρομές. Η πρώτη αναφορά στο χωριό συναντάται σε τουρκικό φορολογικό κατάστιχο του 1474, ενώ σε φορολογικό έγγραφο του 1521 αναφέρεται ότι ο οικισμός είχε 17 σπίτια. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας το χωριό ονομαζόταν Izoloti και υπαγόταν στο Αυλωνάρι.
Ο Οξύλιθος έχει τρεις αξιόλογους βυζαντινούς ναούς, την Παναγία Χατηριάνισσα, την Αγία Άννα και τον Άγιο Νικόλαο. Η Παναγία η Χατηριάνισσα είναι σταυρεπίστεγος ναός με τοιχογραφίες από τα τέλη του 13oυ αιώνα. Την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου η εικόνα της Παναγίας παραχωρείται σε μια οικογένεια του χωριού, η οποία είχε κάνει τάμα ώστε να ξενυχτήσει την Παναγία και το πρωί επιστρέφεται στην εκκλησία, για να αρχίσει η λειτουργία. Την ημέρα του εορτασμού της Παναγίας στον περιβάλλοντα χώρο της εκκλησίας γίνεται μεγάλο πανηγύρι και προσφέρεται στους επισκέπτες το παραδοσιακό στιφάδο με κομμάτια μοσχαρίσιου κρέατος και κρεμμύδια. Η εκκλησία της Αγίας Άννας είναι μονόχωρος καμαρόσκεπος ναός με τοιχογραφίες που χρονολογούνται πριν από το 1370 και ο Άγιος Νικόλαος είναι μονόχωρος σταυρεπίστεγος ναός με τοιχογραφίες που χρονολογούνται από το 1304.
Κεντρικός ναός του χωριού είναι ο Άγιος Αθανάσιος που χτίστηκε το 1884 στη θέση παλιότερου ναού, από τον οποίο σώζεται το τέμπλο. Κοντά στο χωριό βρίσκεται και η ορθογώνιου σχήματος γυναικεία μονή Μάντζαρη που χρονολογείται από τον 11ο αιώνα. Το καθολικό της μονής είναι σταυρεπίστεγος ναός, εσωτερικά ασβεστωμένος με σπαράγματα παλιών τοιχογραφιών και με τέμπλο που στολίζεται από τρεις βυζαντινές εικόνες που απεικονίζουν την Παναγία, τον Χριστό και τον Ιωάννη τον Πρόδρομο.
Φωτό: https://oxylithos.org/ (Σύλλογος των Απανταχού Οξολιθιωτών ο Ευαγγελισμός)