Το Μπαλί είναι οικισμός της κοινότητας Μελιδονίου, που βρίσκεται στα ανατολικά της επαρχίας του Μυλοποτάμου. Απέχει 38 χμ. από το Ρέθυμνο και έχει 170 κατοίκους. Βρίσκεται στη θέση της αρχαίας πόλης Αστάλης που ήταν λιμάνι της Αξού. Οι ενετικοί χάρτες το αναφέρουν «λιμάνι της Ατάλης».
Τ’ όνομα του χωριού οφείλεται σε τούρκικη λέξη που σημαίνει μέλι γιατί είχε ανεπτυγμένη μελισσοκομία.
Ο ιερομόναχος Παχούμιος ασκήτευε σε μια σπηλιά η οποία πήρε το όνομα του όπως το βουνό που βρίσκονταν η σπηλιά. Ο Παχούμιος θεωρείται ιδρυτής της μονής του Αγίου Ιωάννη μαζί με τον ιερομόναχο Μελέτιο του οποίου το κελί χρονολογείται από το 1846.
Στην ίδια μονή έζησε ο ηγούμενος Γεράσιμος Πικράκης από τις Μαργαρίτες ο οποίος το 1791 ήταν οπλαρχηγός. Στον Πικράκη έλαχε να πάει να φέρει πολεμοφόδια από τη Σαντορίνη. Ξεκίνησε από την Αγία Πελαγία Ηρακλείου, αλλά στα μισά όμως της διαδρομής προς τη Σαντορίνη τον συνέλαβαν οι Τούρκοι και τον έριξαν στη φυλακή. Κατόρθωσε όμως να δραπετεύσει και μετά από αρκετή ταλαιπωρία ν”α φθάσει στο μοναστήρι, όπου και πάλι τον συνέλαβαν οι Τούρκοι.
Σε μια μάχη κοντά στη μονή οι αντάρτες συνέλαβαν ένα 15χρονο τουρκάκι, το οποίο το γλύτωσε ο ηγούμενος παίρνοντας το στην προστασία του. Το τουρκόπουλο έδειξε ευγνωμοσύνη προς τον ηγούμενο, τον αποκάλεσε «πατέρα του» και του ζήτησε να ενεργήσει για τη σωτηρία του. Γυρίζοντας κατόπιν ο ηγούμενος στη μονή συνέχισε την αντιτουρκική δράση του.
Η μονή είχε μεγάλη ιστορία και συχνές προστριβές με τους Τούρκους. Έτσι όταν έμαθαν οι μοναχοί ότι θα επισκεφθεί το μοναστήρι ο πασάς θέλησαν να τον υποδεχτούν άξια για να μην τους πειράξει. Στη μέση του δρόμου έβαλαν ένα σκαμνί για να καθίσει (μια μεγάλη πέτρα, υπάρχει ακόμα και σήμερα) να ξεκουραστεί. Το σκαμνί αυτό λέγεται σκαμνί του πασά. Εκεί του πρόσφεραν μελί και καρύδια (τούρκικα μπαλ) και έτσι επειδή έμεινε ευχαριστημένος το χωριό πήρε το όνομα Μπαλί.
Ο όρμος Μπαλί χρησιμοποιήθηκε για τον εφοδιασμό των επαναστατών. Το 1830 συγκεντρώθηκαν εδώ πολλά γυναικόπαιδα για να φύγουν για την ελεύθερη Ελλάδα αλλά τα αιγυπτιακά πολεμικά κανονιοβόλησαν και σκότωσαν αρκετούς κάτω από τα μάτια των αγγλικών και ρώσικων πλοίων. Εδώ αποβιβάστηκε ο Παν. Κορωναίος το 1866.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.
Φωτογραφία: http://hellas-beach.gr