Η Μηλιά (ή Μηλέα) είναι ένα παραδοσιακό ορεινό χωριό της Μεσσηνιακής Μάνης που βρίσκεται στη δυτική πλευρά του Ταϋγέτου, σε υψόμετρο 550-600 μέτρων. Αποτελείται από τους οικισμούς Φαγριάνικα, Ξανθιάνικα, Σεκουριάνικα, Κάτω Χώρα και Κυβέλεια και έχει 100 περίπου κατοίκους.
Το όνομά της οφείλεται πιθανότατα στην ευδοκίμηση των μηλιών στην περιοχή. Κατά άλλη εκδοχή προέρχεται από την ομηρική λέξη μήλα που σημαίνει γιδοπρόβατα, ενώ υπάρχει και μια τρίτη εκδοχή που θέλει το τοπωνύμιο να οφείλεται στις πολλές σφακομηλιές, ένα είδος θάμνου που φύεται εν αφθονία γύρω από το χωριό.
Η χρονολογική περίοδος της ίδρυσης του χωριού δεν είναι γνωστή, ωστόσο η πρώτη αναφορά στη Μηλιά γίνεται σε βενετικό έγγραφο του 1465. Κατά την παράδοση, στους αρχαίους χρόνους υπήρχε εκεί ναός αφιερωμένος στη θεά Αθηνά διακονούμενος από πολλούς ιερείς. Ένας από αυτούς, ονόματι Βρασίδας, επισκέφτηκε γύρω στο 382 μ.Χ. την Πάτρα η οποία είχε εκχριστιανισθεί, ασπάστηκε τον Χριστιανισμό και πήρε το όνομα Βιτάλιος. Με την επιστροφή του, μύησε και άλλους ιερείς στον Χριστιανισμό και αφιέρωσαν τον ναό στη Γένεση της Παναγίας.
Στους νεότερους χρόνους, η Μηλιά ήταν έδρα μίας από τις επτά Καπετανίες και έδρα μίας από τις πέντε Επισκοπές της Έξω Μάνης. Στη Μηλιά βρήκε καταφύγιο για τρία χρόνια η οικογένεια του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ενώ το ακέφαλο σώμα του Κωνσταντή, πατέρα του Θεόδωρου, που σκοτώθηκε στη μάχη της (Μικρής) Καστάνιας από τον Αλή Μπέη τον Ιούλιο του 1780, θάφτηκε στο χωριό με τον τάφο του να σώζεται μέχρι σήμερα.
Το χωριό έχει αναπαλαιωμένα παραδοσιακά σπίτια με κεραμοσκεπή και ιδιαίτερο διάκοσμο και πολλές βυζαντινές εκκλησίες. Ανάμεσα στις υπέροχες εκκλησίες ξεχωρίζουν η Μεταμόρφωση του Σωτήρος του 13ου αιώνα με το μεγαλοπρεπές καμπαναριό της φτιαγμένο από ντόπιο μάρμαρο σε γοτθικό ρυθμό, η Κοίμηση της Θεοτόκου του 12ου αιώνα με τις εξαιρετικές τοιχογραφίες, ο Άγιος Ιωάννης με τοιχογραφίες του Καλλέργη από το 1706 και ο Άγιος Νικόλαος που είναι κατασκευασμένος με μάρμαρο του 11ου αιώνα.
Κοντά στο χωριό βρίσκεται αξιόλογο σπήλαιο με σταλακτίτες και σταλαγμίτες που δημιουργούν έναν πλούσιο διάκοσμο.
Από τη Μηλιά καταγόταν ο οπλαρχηγός του 1821 Ηλίας Μπισμπίνης που πολέμησε σε πολλές μάχες στην Πελοπόννησο και είχε, μάλιστα, τη δική του σημαία με την εικόνα του Αγίου Γεωργίου, καθώς και ο Ιωάννης Νήφος που έλαβε μέρος σε διάφορες μάχες και στην πολιορκία του φρουρίου της Κορώνης.
Φωτό: https://messinia.mobi/