Μαλάξας, Χανιά

Χωριό και κοινότητα της επαρχίας Κυδωνίας. Απέχει από τα Χανιά 16,5χλμ. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 470μ. Ο πληθυσμός του είναι 140 κάτοικοι, που ασχολούνται με την κτηνοτροφία και την καλλιέργεια αμπελιών και ελιών. Το χωριό στην αρχαιότητα ονομαζόταν Βερέκυνθος. Το όνομα προέρχεται από το ομώνυμο όρος της Φρυγίας, όπου κατοικούσαν οι Βερέκυνθες, παλαιά φρυγική φυλή.

Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι, δαίμονες της Ελληνικής Μυθολογίας, από τους αρχαιότερους κατοίκους της Κρήτης, βρήκαν πρώτοι τη χρήση της φωτιάς και ανακάλυψαν το χαλκό και το σίδηρο, που κατεργάζοντο με τη φωτιά. Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι, που πιστεύεται ότι ήταν πέντε, όσα τα δάκτυλα του χεριού, έβγαζαν το μετάλλευμα του σιδήρου στη Βερέκυνθο, όπου το επεξεργάζοντο. Γιαυτό θεωρείται ότι η αρχαία πόλη Χαλκητόριον, που αναφέρει ο Στ. Βυζάντιος, βρισκόταν εδώ.

Στην άποψη αυτή αντιτίθεται ο Ρ. Faure, που ετυμολογεί το τοπωνύμιο από τη ρίζα μάλα (βουναλάκι, ύψωμα).

Κατά μια δεύτερη εκδοχή το όνομα μαλάξα δίνεται σ’ ένα ορυκτό που υπάρχει σε πλούσια στρώματα σε βάθος 3 – 20μ. και είναι γκριζομπλέ. Είναι ένα είδος σκληρού χώματος, της λεπίδας, που το έβαζαν στις σκεπές των σπιτιών.

Κατά μια τελευταία εκδοχή η ονομασία του χωριού δόθηκε επί Ενετοκρατίας, όταν ονομάστηκε Μαλασόξα (κακά βράχια) λόγω της κακοτράχηλης τοποθεσίας. Η ενετική λέξη Μαλασόξα στα ελληνικά αποδόθηκε ως Μαλάξα.

Το χωριό πρωτοκατοικήθηκε επί Ενετοκρατίας. Οι κάτοικοί του είναι γνήσιοι Κρητικοί από τα γύρω μέρη.

Παλιότερες οικογένειες είναι οι Πατεράκηδες, Θωμάκηδες, Μπουμπουραλάκηδες, Βομθουνάκηδες, Τζιτζικαλάκηδες, Γιγουρτάκηδες, Γερουλάκηδες, Σπυριδάκηδες, Κουτσάκηδες, Μιχαηλάκηδες, Λιβαδιοτάκηδες, Μανουσάκηδες.

Η Μαλάξα είναι κτισμένη σε στρατηγική θέση. Είναι το πέρασμα από την επαρχία Κυδωνίας προς τον Αποκόρωνα. Δεσπόζει του λιμανιού της Σούδας και της πόλης των Χανίων. Είναι ένας φυσικός εξώστης για κείνους που κρατούν τις Μαδάρες (Λευκά Όρη) με μια θαυμάσια και εκτεταμένη τοποθεσία για εξόρμηση και άμυνα. Είναι, λόγω της διαμόρφωσης του εδάφους, ένα φυσικό φρούριο.

Τα υψώματα της Μαλάξας υπήρξαν από παλιά θέατρο πολλών μαχών. Οι Τούρκοι για να εκτοπίσουν τους Ενετούς θυσίασαν εδώ πολλές και επίλεκτες μονάδες τους.

Ο περίφημος πύργος της Μαλάξας, που έκτισαν οι Τούρκοι, προσθέτοντάς τον στην αλυσίδα των φρουρίων κατά μήκος της Κρήτης, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους από τους 70 που υπήρχαν συνολικά. Είναι ατύχημα, που οι Μαλαξιανοί δεν κατόρθωσαν και τον διασώσουν και να τον διατηρήσουν.

Σε κάθε επανάσταση πρώτη δουλειά των επαναστατών ήταν να καταλάβουν τη Μαλάξα και τα υψώματά της. Το 1660, όταν πολιορκείτο ο Χάνδακας, αποβιβάστηκαν στη Σούδα μερικοί Γάλλοι, που μαζί με Κρητικούς καταλαμβάνοντας τη Μαλάξα σκόπευαν να φέρουν αντιπερισπασμό στους Τούρκους. Τελικά οι Τούρκοι κατόρθωσαν να υπερισχύσουν.

Κατά το 1770 ο Δασκαλογιάννης κατέλαβε τα υψώματα τη ς Μαλάξας με σκοπό να προσβάλλει το φρούριο των Χανίων και να γίνει από εκεί κύριος όλης της περιοχής.

Το 1897 οι επαναστάτες πολιόρκησαν τον πύργο των Τούρκων και ανάγκασαν τη φρουρά του να παραδοθεί. Τα πλοία των Μ. Δυνάμεων βομβάρδισαν τον πύργο από τη Σούδα ώσπου τελικά τον γκρέμισαν.

Η στρατηγική σημασία της Μαλάξας πληρώθηκε ακριβά από τους υπερασπιστές του χωριού. Ξεχωρίζει η θυσία του αρχηγού των Μαλαξιανών Κωστή Πατεράκη, που έπεσε στην Κάτω Μαλάξα στις 23 Ιουνίου του 1822, και του αρχηγού των Σφακιανών Πρωτοπαπαδάκη, που λόγω του ενθουσιασμού του και της ορμητικότητάς του εξορμώντας από την τοποθεσία Πούπα εναντίον των οχυρωμένων στον πύργο Τούρκων, σε συνδυασμό με το Σήφακα από τα Λιόφυτα του Κάμησου και του Χάλη απ’ τ’ Αληγάνου, σκοτώθηκε άκαιρα μαζί με πολλούς άλλους άνδρες.

Η Μαλάξα είναι ένα χωριό του νομού Χανίων με πολλούς επιστήμονες, επιχειρηματίες και γενικά αυτοδημιούργητους κατοίκους.

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου χρονολογείται προ 150 ετών και είναι ο καθεδρικός ναός της Μαλάξας. Οι εκκλησίες του Χριστού και της Μεταμόρφωσης είναι καινούργιες. Το ξωκλήσι του Αγίου Νεκταρίου είναι κτισμένο πριν δέκα μόλις χρόνια.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα, 1980-1995.