Η Λοχριά είναι χωριό και κοινότητα στο νοτιοανατολικό μέρος της επαρχίας Αμαρίου του νομού Ρεθύμνου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 580 μ. και κατοικείται από 230 άτομα. Τα κυριότερα προϊόντα στο χωριό είναι το λάδι και τα κτηνοτροφικά.
Για την προέλευση της ονομασίας του χωριού υπάρχουν δύο εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη προέρχεται από τη λέξη λόχμη που σημαίνει συστάδα δέντρων. Και αυτό, γιατί γύρω γύρω από το χωριό υπάρχουν πολλά δέντρα. Ενώ σύμφωνα με τη δεύτερη, που θεωρείται και η περισσότερο πιθανή από τους γεροντότερους του χωριού, προέρχεται από τον πρώτο κάτοικο του χωριού που λεγόταν Λοχραλής.
Η παλιότερη μαρτυρία που έχουμε για την ύπαρξη του χωριού είναι το βυζαντινό εκκλησάκι Άγιος Νικόλαος (11ου-12ου αιώνα) που είναι τοιχογραφημένο και βρίσκεται στο μέσον του χωριού.
Η εκδοχή ότι το χωριό υπήρχε από Βυζαντινής εποχής ενισχύεται και από τα τοπωνύμια Η σέλη του Διγενή που είναι λόφος με σχήμα σέλας και Η κο ιλιά του Διγενή που είναι βράχος με σχήμα καθίσματος. Ονομάστηκε έτσι γιατί εκεί λένε πως κάθισε ο Διγενής. Τα παραπάνω τοπωνύμια έχουν βυζαντινή προέλευση.
Οι κάτοικοι είναι γνήσιοι Κρήτες που ήρθαν εδώ από διάφορα μέρη της Κρήτης. Οι παλιότερες οικογένειες είναι οι Χατζιδάκηδες, οι Κωστάκηδες, οι Καρπουζάκηδες, οι Στεργιάκηδες, οι Δημητρακάκηδες, οι Κατσουγκράκηδες, οι Μανουσάκηδες, οι Κρυοβρυσανάκηδες, οι Χαριτάκηδες και οι Σπιθουράκηδες.
Παλιά όλα τα σπίτια του χωριού ήταν κολλημένα μεταξύ τους και στο μέσον του χωριού υπήρχε το Αλετρουγουδιό (ελαιοτριβείο) που είχε στη μέση ξύλινο αδράχτι, το οποίο κατασκεύασε ένας ντόπιος τεχνίτης.
Η Λοχριά τον καιρό της Γερμανικής Κατοχής κάηκε ολόκληρη από τους Γερμανούς σε αντίποινα για την απαγωγή του Κράιπε.
Στο χωριό σώζεται ακόμη και σήμερα το τοπικό έθιμο του Κουρέ, δηλαδή του κουρέματος των προβάτων που γίνεται μετά το Πάσχα (αρχές με μέσα Μάη). Σύμφωνα με αυτό οι τσοπάνηδες που έχουν πολλά πρόβατα καλούνε πολλά άτομα του χωριού, και όλοι μαζί κουρεύουν τα πρόβατα. Μετά σφάζουν αρνιά, τα ψήνουν και γλεντάνε μέχρι το βράδυ. Παλιότερα η διασκέδαση κρατούσε 3 ως 4 μέρες.
Εκτός από τον Άγιο Νικόλαο οτο χωριό υπάρχουν ακόμη ένα μοναστήρι και δύο εκκλησίες: Το μοναστήρι του Άι-Γιάννη του Ριγολάγου που γιορτάζει στις 29 Αυγούστου. Η προσωνυμία Ριγολόγος σύμφωνα με την παράδοση προήλθε από τα «ρίγη της ελονοσίας». Στο μοναστήρι υπάρχει μια πολύ μικρή εικόνα του Άι-Γιάννη που θεωρείται θαυματουργή. Λίγο μετά το 1900 ήρθε στο χωριό ένας Έλληνας, ο οποίος, όταν παραβρέθηκε στο πανηγύρι του Αγίου και είδε τους χωριανούς να προσκυνούν την εικόνα, τους ειρωνεύτηκε λέγοντας: «αυτό το ταβλί προσκυνάτε;» (εννοώντας την εικόνα). Μετά από λίγο τον έπιασαν ρίγη.
Το μοναστήρι του Άι-Γιάννη καθώς και η εκκλησία Θεοτόκος κτίστηκε μετά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Πολύ αργότερα και συγκεκριμένα το 1975 κτίστηκε η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου.
Στην κοινότητα της Λοχριάς υπάγεται και ο οικισμός Άρδακτος.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.
Φωτογραφία: http://rethnea.gr