Κυριάννα Ρεθύμνης

Η Κυριάννα είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Ρεθύμνης. Βρίσκεται 14 χμ. II ανατολικά του Ρεθύμνου. Είναι κτισμένο ανάμεσα σε λόφους σε υψόμετρο 240 μ. Στο χωριό ζουν σήμερα 377 κάτοικοι, που διακρίνονται για την εργατικότητα, την ευσέβεια και την καλωσύνη τους. Τα κυριότερα προϊόντα στην Κυριάννα είναι λάδι και σταφίδα. Από το γειτονικό Αμνάτο χωρίζεται με το λεγόμενο Κυργαννιτόρεμα.

Παλιότερα το χωριό ονομαζόταν Πατσός. Η ονομασία Κυριάννα στηρίζεται στην ακόλουθη παράδοση: Γύρω στα 1400 κάποια κυρία Άννα έκτισε στο χωριό την εκκλησία της Παναγίας. Έτσι η άγνωστη κυρία Άννα έγινε η Κυριάννα της Ρεθύμνης. Μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι, επειδή πέρασε από εδώ ο Άι Κυρ-Γιάννης, ονομάστηκε Κυριάννα.

Στο χωριό σώζονται σε καλή κατάσταση δύο ενετικά κτίσματα, που πιστοποιούν την ύπαρξη της Κυριάννας κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας. Ένα φάντασμα, το φραγκάκι, περιφερόταν – σύμφωνα με την παράδοση στα κτίσματα αυτά. Όλα αυτά τα χρόνια της Ενετοκρατίας.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας κατοικούσαν στην Κυριάννα Τούρκοι και Έλληνες. Η παρουσία των Τούρκων ήταν έντονη, ακόμη και στα νεκροταφεία του χωριού. Οι χωριανοί κάλυπταν τους τάφους με μεγάλες πλάκες γιατί οι Τούρκοι απαγόρευαν την ακολουθία της ταφής των νεκρών. Οι Κυριαννήτες πολλές φορές δοκίμασαν την τούρκικη βαρβαρότητα. Έτσι στις 27 Σεπτεμβρίου του 1866 οι κατακτητές μετέφεραν για λογαριασμό των Τούρκων από το χωριό Αρκάδι 2.000 φορτώματα.

Στον Ανεμόμυλο σκοτώθηκε το 1866 πολεμώντας ο Μιχ. I. Κιοράκης μαζί με άλλους Κυριαννήτες ενώ πολλοί είχαν αιχμαλωτισθεί. Ξεχωριστός αγωνιστής ήταν ο Σπύρος Ολύμπιος ο οποίος θαυμαζόταν για την τόλμη και την γενναιότητα του ακόμα και από τους Τούρκους.

Με την ανταλλαγή των πληθυσμών, το 1922, ήρθαν στην Κυριάννα πολλοί Μικρα-σιάτες, στους οποίους δόθηκε η περιουσία των Τούρκων αγάδων. Σήμερα το 40% του πληθυσμού κατάγεται από τη Μ. Ασία.

Οι παλιότερες οικογένειες του χωριού είναι: οι Θωμαδάκηδες, οι Μπιρλιράκηδες, οι Μακρυδάκηδες, οι Πισκοπάκηδες, οι Δοκιμάκηδες, οι Φραγκιαδάκηδες, οι Πετρα-κάκηδες, οι Λεφάκηδες κ.α.

Στην Κυριάννα βρίσκεται η αξιόλογη διμάρτυρη εκκλησία Κοίμηση της Θεοτόκου και Αγία Παρασκευή, που είναι ο ενοριακός ναός της.

Η εκκλησία θεωρείται κτίση του 12ου αιώνα. Στο κλίτος της Αγίας Παρασκευής φυλάσσεται η εικόνα «Δέηση του Χριστού», που ζωγραφίστηκε – σύμφωνα με τη μαρτυρία των κατοίκων από το Μιχαήλ Δαμασκηνό. Εδώ ακτινοβόλησε και ο φιλόδοξος ευρωπαϊστής, εμπνεόμενος από τα οράματα της Αναγέννησης, Ματθαίος Καλλέργης.

Στο χωριό υπάρχουν επίσης οι παλιές εκκλησίες του Σωτήρα Χριστού, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Νικολάου στην τοποθεσία Φαράγγι.

Το 1880 κτίστηκε η εκκλησία Παναγία της Τάφρας. Η παράδοση αναφέρει ότι κατά την ανέγερση της οι κάτοικοι δεν μπορούσαν να βρουν πουθενά το ανάλογο χώμα. Τελικά ένας χωριανός είδε στο όνειρο του την περιοχή όπου υπήρχε ένας αγκούτσακας (είδος αγριαχλαδιάς), και στην οποία βρέθηκε το κατάλληλο χώμα.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.