Το Κεφάλι είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Κισάμου. Βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του νομού Χανίων, και σε απόσταση 63χμ. από τα Χανιά. Το χωριό είναι κτισμένο σε υψόμετρο 471 μέτρα.
Με την απογραφή του 1981, οι κάτοικοι του χωριού ήταν 194. Οι οικισμοί της Κοινότητας είναι: Ο Αερινός ή Καλυβάκια, τα Φελεσιανά, τα Θεοδωριανά και τα Παπαδιανά. Τα Σημαντηριανά έχουν προσαρτιθεί στο Παπαδιανά γιατί δεν πληρούν τις προϋποθέσεις οικισμού.
Η σπουδαιότερη ασχολία των κατοίκων είναι η καλλιέργεια της ελιάς και ακολουθεί η κτηνοτροφία, που στο μεγαλύτερο μέρος της είναι οικόσιτη.
Η πρώτη ονομασία του χωριού ήταν Κάτω Αερινός, αργότερα ονομάστηκε Κουκουνάρα, από μια μεγάλη κουκουναριά, που βρισκόταν παλιά στη μέση του χωριού.
Από τον Αερινό κατάγεται ο Οπλαρχηγός Σκαλίδης Μανώλης – Αναγνώστης. Το σπίτι του στα Περιβόλια Κισσάμου κρίθηκε διατηρητέο.
Σήμερα, το όνομα του χωριού είναι Κεφάλι. Η ονομασία αυτή βγήκε από τον αποκεφαλισμό κάποιου κατοίκου, του Θεοδωράκη, που συνέβη στο χωριό και μάλιστα κοντά στον Πύργο του Καλλέργη, τον καιρό της Τουρκοκρατίας.
Το χωριό εμφανίζεται κατά τους βυζαντινούς χρόνους, την εποχή που πέρασε από την Κρήτη ο Νικηφόρος Φωκάς και όταν εμφανίζονται στο νησί οι οικογένειες των Καλλέργηδων. Σήμερα, βρίσκεται στο χωριό ένα τετράγωνο κτίσμα ο Πύργος του Καλλέργη που κατοικείται τώρα από την οικογένεια Μπιτσάκη.
Κατά την Τουρκοκρατία κατοικήθηκε από Τούρκους και οι μοναδικές οικογένειες που υπήρχαν εδώ ήταν οι Τωμαδάκηδες και οι Μπιτσάκηδες. Όλες οι άλλες οικογένειες ήρθαν στο Κεφάλι από τα Σφακιά και από τα γύρω χωριά.
Από το Κεφάλι κατάγεται ο γνωστός οτιλαρχηγός Σκαλίδης Γεώργιος Αναγνώστου. Πολλοί από τους κατοίκους του χωριού, όπως άλλωστε και όλοι οι Κρητικοί, έδειξαν ηρωισμό και πολέμησαν γενναία κατά των Γερμανών στη Μάχη της Κρήτης.
Στην κοινότητα Κεφαλίου συναντάμε πολλές όμορφες και πολύ αξιόλογες εκκλησίες. Μια απ’ αυτές είναι η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, που βρίσκεται σε μια όμορφη και περίοπτη τοποθεσία, δίπλα στον Πύργο του Καλλέργη. Είναι μια βυζαντινή εκκλησία με ωραίες τοιχογραφίες, πολύ παλιά, η χρονολογία όμως που κτίστηκε δεν είναι γνωστή. Κοντά στην εκκλησία υπάρχει σήμερα ένα κυπαρίσσι, που φαίνεται να υπήρχε από τότε που κτίστηκε η εκκλησία. Γύρω απ’ αυτό ο λαός διηγείται πολλούς θρύλους. Αρχικά λέγεται ότι υπήρχαν 7 μικρά κυπαρίσσια, φυτεμένα σε γλάστρα, που σιγά σιγά μεγάλωσαν και αποτέλεσαν ένα δέντρο. Κάτω από το κυπαρίσσι, σύμφωνα με την παράδοση, είναι θαμμένη μια χρυσή καμπάνα και, κατ’ άλλους, μια χρυσή γουρούνα με 12 χρυσά γουρουνάκια.
Πολλοί πιστεύουν, ακόμα, ότι κάτω απ’ αυτό το κυπαρίσσι είναι θαμμένος ο Γεώργιος Καντοναλέων. Άλλες εκκλησίες είναι ο Άγιος Αθανάσιος. Εδώ σώζεται στέμμα, που ο Gerola υποθέτει ότι ανήκει στους Καλλέργηδες, Άγιος Δημήτριος, Άγιος Ισίδωρος, Αγία Παρασκευή, Τίμιος Σταυρός,Αγία Ελένη, ο Ευαγγελισμός, η Υπαπαντή και η Γέννηση της Θεοτόκου.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα, 1980-1995.
Φώτο: https://www.greeka.com/crete/chania/villages/kefali/greeka-photos-1/