Καστρί Αγίου Μάμαντος

Το Καστρί είναι οικισμός της κοινότητας Αγίου Μάμαντος σε υψόμετρο 360 μ. στους βόρειους πρόποδες του Ψηλορείτη. Έχει πληθυσμό 100 κατοίκους. Το όνομα του το χωριό το οφείλει στο κάστρο που υπάρχει εκεί από την ενετική εποχή,το Πανωκάοτρι. Το σημερινό Καστρί βρίσκεται στη θέση της αρχαίας πόλης Πολυθόλπης. Βρίσκεται στο κέντρο των γύρω χωριών Αλιακών, Αβδανιτών, Αθδελών, Αγίου Μάμαντος και Αργαλειών.

Το Καστρί έχει σχήμα πορτοκαλιού, όπου στην κορυφή του βρίσκεται το κάστρο και μια δεξαμενή. Η δεξαμενή είναι λαξευμένη πάνω σε πέτρα. Το τείχος του κάστρου ήταν κτισμένο από λεία πέτρα για να μην μπορούν οι Τούρκοι να ανεβαίνουν. Σώζονται επίσης και οι πολεμίστρες του.

Στα ανατολικά του κάστρου και επάνω σε ύψωμα, υπάρχουν λαξευτές πέτρες που σχηματίζουν κερκίδες, εκεί θα πρέπει να υπήρχε θέατρο ή στάδιο, μπορεί όμως και να ήταν τόπος λατρείας, γιατί είχε βρεθεί ένα χρυσό κεφάλι κριαριού από τον Ιωάννη Φακιδάρη του οποίου η τύχη αγνοείται, καθώς κι ένα δακτυλίδι με την οικογένεια του Ιουστινιανού, και διάφορα πήλινα αγγεία. Στη βόρεια πλευρά, εκεί που τελειώνουν οι πρόποδες του Ψηλορείτη, υπάρχουν πηγές που τις έχει παραχωρήσει η κοινότητα σε τέσσερα χωριά.

Οι κάτοικοι του χωριού παράγουν λάδι από χαρούπια, κίτρα και ειδικότερα βγάζουν το κούκουμο, ενώ παράλληλα, ασχολούνται και με την κτηνοτροφία.

Στο Καστρί υπάρχουν και οι εκκλησίες: του Αγίου Στεφάνου, βυζαντινής εποχής, και της Αγίας Ειρήνης με μοναστήρι.

Μετά την επανάσταση του 1364 οι ντόπιοι συμμετείχαν ενεργά σε μια άλλη επανάσταση που δεν άργησε να ξεσπάσει ανάμεσα στα χωριά. Τότε το Καστρί άνηκε στους Καλλέργηδες και αργότερα παραχωρήθηκε στον Βενετσιάνο Προβλεπτή.

Το 1673, στις 17 Ιουλίου, έγινε η δίκη του Νικολού, γιου της Λουγανής και του Μιχαήλ Χαρκιολούλου γιατί σκότωσαν το Χουσεΐν Μεχμέτ.

Εδώ βρισκόταν ο 5ος επισκοπικός θρόνος Αυλοποτάμου. Στο Καστρί τριάντα εννιά Κρητικοί, στις 18 Ιανουαρίου του 1826, περικυκλώθηκαν από τους Αχμέτ Κερίμη και Τουφεξήμπασι, αλλά κατόρθωσαν να ξεφύγουν, αφού σκότωσαν σαράντα Τούρκους.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.

Φωτογραφία: https://www.cretedoc.org