Καλύβες

Χωριό και κοινότητα της επαρχίας Αποκορώνου. Είναι παραθαλάσσια τοποθεσία στην είσοδο του κόλπου της Σούδας. Βρίσκεται σε απόσταση 18χμ. από τα Χανιά, επί της εθνικής οδού Χανίων – Ρεθύμνου. Το μήκος της αμμουδιάς είναι 4 χιλ. Έχει υψόμ. 20μ. και μαζί με το χωριό Τσιβαρά κατοικείται από 1.400 άτομα.

Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία και το ψάρεμα. Τα κυριότερα προϊόντα είναι λάδι, κρασί, εσπεριδοειδή.

Ανατολικά του χωριού οι νεότεροι γεωγράφοι τοποθετούν την αρχαία πόλη Κίσαμο, που αναφέρει ο Στράβων (Χ, 479) πλησίον της Απτέρας, της οποίας ήταν λιμάνι. Άλλοι τοποθετούν την πόλη αυτή κάτω από το χωριό Καλάμι. Η ονομασία Κίσαμος επικράτησε, γιατί οι άνθρωποι ήταν δοσμένοι στην ηδονή και μέτοχοι της αμαρτίας, καθ’ όσον το ρήμα κισσείν σημαίνει την επίδοση και ενασχόληση με την ηδονή.

Ονομάστηκε Κίσαμος η Ετέρα, για να ξεχωρίζει από την άλλη.

Ο Ρ. Faure τοποθετεί ανάμεσα στις Καλύβες και τις Αλμυρίδες την αρχαία πόλη Ιάνος (Κρητ. Χρον. ΙΖ’«24). Ανατολικότερα φαίνονται τα ερείπια του βενετσιάνικου φρουρίου CastelApicorno ή Bicorna – Αποκορώνου, όπου τοποθετούν και το αρχαίο Ιπποκορώνιο (Pashley,ΙΙ, 62), από το οποίο προέρχεται και το όνομα της επαρχίας Αποκορώνου.

Ο Δουνάκης σχετίζει το όνομα Καλύβες με το πέρασμα Αράβων το 826 από την περιοχή Σαρακηνές. Πήρε το όνομα Καλύβες, γιατί οι χωρικοί κατέβαιναν από τα ορεινά χωριά και καλλιεργούσαν τα χωράφια τους, στα οποία υπήρχαν και έλη. Έφτιαχναν απλές καλύβες με ξύλα, καλάμια και κλαδιά για να εξυπηρετούνται την ημέρα.

Το χωριό γράφει τη δική του ιστορία από την εποχή ακόμη της κατάληψης της Κρήτης από τους Τούρκους, κατά το 1645-1699. Το φρούριο Καστέλι καταλαμβάνεται και, ανακαταλαμβάνεται. Κατά την επανάσταση του Δασκαλογιάννη (1770) αποβιβάζονται εδώ τουρκικές δυνάμεις.

Κάθε χρόνο το καλοκαίρι γίνονται πλούσιες πολιτιστικές εκδηλώσεις με τίτλο «Συνάντηση Καλυβιανών- Επιστροφή στις ρίζες μας», με διοργανωτή τον εξωραϊστικό σύλλογο Καλυβών.

Στις 17 lουνίου του 1821 συνάπτεται νικηφόρα μάχη υπό το Σήφακα και το Δασκαλογιάννη. Κάσιοι ναυτικοί χρησιμοποιούν τις Καλύβες ως διαμετακομιστικό σταθμό και γι’ αυτό οι Τούρκοι τοποθετούν δύναμη ανδρών. Κατά την εποχή της εισβολής τους στον Αποκόρωνα στις 6-8-1821, συγκεντρώνουν εδώ τους αιχμαλώτους Χριστιανούς, τους οποίους ανακρίνουν, βασανίζουν, σφάζουν. Τότε μαρτύρησε ο παπα – Μανόλης από το Κόκκινο Χωριό.

Στην ακρογιαλιά των Καλυβών αποβιβάστηκε και η δεύτερη αποστολή του αιγυπτιακού στρατού, στις 24 Σεπτεμβρίου 1822. Αλλά οι επαναστάτες τους κυνήγησαν και πανικόβλητοι γύρισαν στα καράβια τους. 150 Μαμελούκοι άφησαν τα κουφάρια τους στην ξηρά και άλλοι πνίγηκαν πριν προφτάσουν να μπουν στα πλοία.

Το Σεπτέμβριο του 1823 Κρήτες επαναστάτες αποκρούουν τους Τούρκους, που ήθελαν να υδρευτούν από τον Κοιλιάρη ποταμό.

Το Νοέμβριο του 1828 το Κρητικό Συμβούλιο κατεβαίνει στις Καλύβες για να παρατηρήσει διπλωματικώς την κατάσταση.

Στην αμμουδιά των Καλυβών κοινοποιείται σε μεγάλη συγκέντρωση Κρητών, από τους οποίους οι 500 ήταν ένοπλοι, το πρωτόκολλο της 3ης Φεβρουαρίου 1830, διά του οποίου η Κρήτη έμεινε έξω από νεοϊδρυμένο Ελληνικό Κράτος. Δημιουργούνται επεισόδια και έντονες διαμαρτυρίες κατά τις 17-8-1830.

Κατά τη μάχη των Βρυσών (25-31 Αυγούστου 1866), οι τουρκικές δυνάμεις περνούν από τις Καλύβες. Τη χρονιά εκείνη έγινε κάποια μάχη κατά των Τούρκων, η οποία ονομάστηκε κρεμμυδοεπανάσταση γιατί έγινε με κρεμμύδια. Στη μάχη αυτή οι Τούρκοι αποχώρησαν.

Στις 17 Δεκεμβρίου του 1868 ο Πετροποuλάκης περνά από τις Καλύβες και πορεύεται προς τη Σούδα. Οι Καλυβιανοί αγωνίζονται σ’ όλους τους εθνικούς αγώνες, πράγμα το οποίο δηλώνει η εκατόμβη των θυμάτων που έχυσαν το αίμα τους σε όλα τα πεδία των μαχών.

Στις Καλύβες εκδίδεται, η εφημερίδα τα «Καλυβιανά Νέα» από τον Εξωραϊστικό Σύλλογο Καλυβών.

Στην πλατεία του χωριού υπάρχει ένα πλατάνι, ηλικίας 150 χρόνων περίπου, που φυτεύτηκε από το Σάββα Πασά, που ήταν κρυφός Χριστιανός, για τον οποίο, μάλιστα, λένε ότι κοινωνούσε.

Κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής, η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου λένε ότι προστάτευε τα παιδιά από τα άρματα και τα τροχοφόρα των Γερμανών. Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής θεμελιώθηκε το 1946. Είναι ο καθεδρικός ναός των Καλυβών, του οποίου η αγιογράφηση άρχισε το 1978 από το Χανιώτη αγιογράφο Στέλιο Καρτάκη και με τις δωρεές των απανταχού Καλυβιανών. Ο ναός είναι μεγαλοπρεπής, ρυθμού βυζαντινού, και δεσπόζει στο χωριό.

Η σημερινή Αγία Τράπεζα στηρίζεται πάνω σ’ ένα μάρμαρο. Το εικονοστάσι που υπάρχει μέσα στην εκκλησία όσες φορές και αν έγινε απόπειρα να το πουλήσει κάποιος, προκειμένου να μεγαλώσει την εκκλησία, ακολουθούσαν δυσάρεστες συνέπειες στην οικογένειά του.

Η Παναγία της Κεράς ήταν ανδρικό μοναστήρι και καταστράφηκε από τους Τούρκους, όταν οι καλόγεροι προμήθευαν τους πολιορκημένους, από τους Τούρκους, Βενετούς στο νησάκι της Σούδας. Την ίδια τύχη με την εκκλησία είχε και το νησάκι της Σούδας.

Έξω από την εκκλησία της Κεράς υπάρχει ένα πέτρινο ομοίωμα καραβιού (κάραβος) και ένας μικρός βράχος; δίπλα. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν κατέβηκαν οι Σαρακηνοί να κλέψουν και να λεηλατήσουν το μοναστήρι η Παναγία τους απολίθωσε.

Άλλες εκκλησίες στο χωριό είναι η Μεταμόρφωση του Σωτήρα, η Παναγιά η Μυρτιδιώτισσα, ο Άγιος Αντώνιος, η Αγία Τριάδα. Η Μεταμόρφωση του Σωτήρα είναι μοναστήρι και με απόφαση της Αρχαιολογικής Εταιρείας έχει κριθεί διατηρητέο μνημείο. Ο Άγιος Αντώνιος βρίσκεται κτισμένος μέσα σε λαξευτό βράχο. Η Αγία Τριάδα είναι παλιά εκκλησία των πρώτων χριστιανικών χρόνων και κατά την ανασκαφή βρέθηκαν οστά και πήλινα της εποχής εκείνης.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.

Φωτογραφία: https://www.elizabethestateagency.com