Μενού Κλείσιμο

Γερακάρι Αμαρίου

Το Γερακάρι είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Αμαρίου. Είναι κτισμένο στους βόρειους πρόποδες του βουνού Κέδρος, σε υψομετρο 766 μ. Βρίσκεται στα νότια του Ρεθύμνου, από το οποίο απέχει 41 χμ. Σήμερα ζουν στο χωριό 365 κάτοικοι, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή και ασχολούνται με την παραγωγή κερασιών και βυσίνων. Στην κοινότητα του Γερακαρίου ανήκει και ο οικισμός Γουργούθοι.

Το Γερακάρι είναι από τα παραγωγικότερα χωριά της επαρχίας Αμαρίου. Στα οροπέδια της περιοχής Γηούς Κάμπος και Χωνής Κάμπος παράγονται τα ονομαστά γερακαριανά κεράσια, βύαινα, μήλα, αχλάδια, καρύδια, κυδώνια κλπ. Ο Χριοτ. Σταυρουλάκης ψάλλει για την κερασιά του Γερακαριού: «Περήφανη μου κεραοά με την κορμοοχαοιά σου την πράσινη σου φνλωσά, τα κόκκινα κεράσα… Ψηλή και λυγερόκορμη στο κορφοβούνι πέρα τον Γερακάρι τις πλαγιές εσύ σιολίχειςμόνη…»

(Κρητική Εστία, τεύχ. 51, σελ. 6)

Σχετικά με την προέλευση του ονόματος του χωριού υπάρχουν τρεις εκδοχές. Η πρώτη δέχεται αυτή την ονομασία επειδή στο χωριό υπήρχαν παλιά πολλά γεράκια, η δεύτερη ότι πήρε το όνομα από έναν μοναχό, που έμενε στην εκκλησία του Άι Γιάννη και λεγόταν Γερακάρης και η τρίτη ότι ονομάστηκε έτσι από τον πρώτο κάτοικο του χωριού που ήταν γερακάρης, δηλαδή έτρεψε και εμπορευόταν κυνηγετικά γεράκια με τα οποία, παλιά, γινόταν το κυνήγι της πέρδικας και του λαγού.

Αρχαιολογικά ευρήματα στις θέσεις Φάρες, Άγιος Ιωάννης και Παλαιοκ-κλησιά δείχνουν ότι η περιοχή κατοικούνταν κατά τη ρωμαϊκή εποχή.

Το χωριό δεν είναι γνωστό πότε εμφανίστηκε, πρέπει όμως να άκμαζε κατά τη βυζαντινή περίοδο, όπως μαρτυρούν οι πολλές ερειπωμένες βυζαντινές εκκλησίες που υπάρχουν στην περιοχή.

Στην ενετική περίοδο το Γερακάρι ήταν ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της περιοχής. Ο «Καστροφύλακας» με 484 κατοίκους το 1583. Στην εκκλησία δε της Παναγίας βρέθηκε ενετική καμπάνα με χρονολογία 1618.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας κατοικήθηκε από γενίτσαρους και άλλους Τούρκους. Δεν έλειψαν όμως και οι γενναίοι πατριώτες. Για έναν απ’ αυτούς, τον Ταταρογιάννη, η λαϊκή μούσα ψάλλει:

«Το σύννεφο που πέρασε κι έπιασε το λαγκάδι Αφονκραστήτε να σας πω για τον Ταταρογίάννη. Τοπ δεκαφτά τον Γεναριού τον μήνυαεν ο χάρος Έμπα χαζίρι Τάταρη, γιατί ήρθα να σε πάρω. ‘Αφησμε χάρε, άφησμε τούτη την εβδομάδα να παραγγείλω των παιδιών και τσπ καημένης μάνας

Εσίμωσε το τέρμενο κι εαίμωαε το τέλι απόψε θα σε πάρω ‘γω, αν θέλεις και αν δεν θέλεις. Κι εξεμυγίστη το χωριό και ούλη π επαρχία Και όλοι μαζευτήκανε πάνω στην Παναγία. Κι ερώταν ο Χααάν αγάς άραγες είν’ αλήθεια; Απόθανεν ο Τάταρης, να περπατώ τη νύχτα; Απόθανεν ο Τάταρης, κι εγώ ‘δα τοη παπάδες κι ανεβοκατεβαίνανε απάνω σταη παπιόδες. Εις του Κακάλη τον οντά εστέαανε το γλέντι. Κι ούλη π Τουρκιά μαζώχτπκε καφέδες τόνε φέρνει*. Κατά την επανάσταση του 1866 είχε οτο χωριό το στρατηγείο του ο Πάνος Κορω-ναίος. Το 1867-68 έγιναν στην περιοχή σφοδρές μάχες που στις περισσότερες νίκησαν οι επαναστάτες.

Στην περίοδο της Γερμανικής Κατοχής οι κάτοικοι πήραν μέρος στην αντίσταση και αυτό υπήρξε η αιτία της καταστροφής του χωριού. Το Γερακάρι στις 22 Αυγούστου του 1944 κυκλώθηκε από τους Γερμανούς. Πριν όμως γίνει αυτό, ο δραγάτης Κωνσταντίνος Αντωνίου Κωκονάς τους αντιλήφθηκε και φώναξε τους χωριανούς να φύγουν. Οι Γερμανοί συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους στην πλατεία και ένα μέρος απ’ αυτούς τους οδήγησαν σ’ ένα σπίτι. Τους υπόλοιπους, αφού προηγουμένως πήραν από τα σπίτια τους ό,τι μπορούσαν, τους πήγαν οτο χωριό Αποστόλους, όπου και τους άφησαν ελεύθερους. Τους διέταξαν δε να μη γυρίσουν πίσω.

Αυτούς που κράτησαν μέσα στο σπίτι, αφού τους έβγαλαν δυο δυο τους πήγαν σ’ ένα άλλο σπίτι και ‘κει τους εκτέλεσαν. Μετά έριξαν βενζίνη, έβαλαν δυναμίτες και τους έθαψαν στα ερείπια του σπιτιού.

Ο μόνος που γλίτωσε ήταν ο Νικόλαος Τζωρτζάκης του Γεωργίου, ο ιδιοκτήτης του σπιτιού, ο οποίος είχε κρυφτεί στην καμινάδα, πριν συγκεντρώσουν τους μελλοθάνατους στο σπίτι του. Αυτός δε είναι ο μοναδικός μάρτυρας της εκτέλεσης.

Οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού είναι γνήσιοι Κρήτες. Οι παλιότερες οικογένειες είναι οι Γενεραλήδες, οι Ταταράκηδες, οι Κουτελιδάκηδες, οι Κωκονάδες, οι Δασκαλά-κηδες και οι Μανιουδάκηδες.

Έξω από το χωριό στην κορυφή του βουνού Κέντρός υπάρχει η σπηλιά του Προφήτη Ηλία χωρητικότητας 3.000 ατόμων, που πήρε το όνομα της από την ομώνυμη μικρή εκκλησία που βρίσκεται μέσα εκεί. Η σπηλιά αυτή χρησίμευσε σαν καταφύγιο των κατοίκων στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και της Γερμανικής Κατοχής, Αριστερά της σπηλιάς υπάρχει μια τρύπα που λέγεται, ότι φθάνει μέχρι την Κρύα Βρύση. Επίσης, σύμφωνα με την παράδοση, κάποτε μια γουρούνα εγκυμονούσα μπήκε μέσα στη σπηλιά και βγήκε μετά από εννιά γέννες.

Ένας άλλος μύθος λέει πως το βουνό Κέδρος υπάρχουν 101 βρύσες. Οι εκατό έχουν βρεθεί εκτός από την τελευταία που το νερό της είναι αθάνατο.

Εκτός από την εκκλησία του Προφήτη Ηλία υπάρχουν και πάρα πολλές άλλες. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου τρίκλιτη ρυθμού βασιλικής . ο Άγιος Χαράλαμπος μονόκλιτη βυζαντινού ρυθμού , ο Άγιος Γεώργιος που κατεδαφίστηκε από τους Γερμανούς, η Αγία Παρασκευή που βρίσκεται στο νεκροταφείο και οι μεν Τούρκοι την είχαν μετατρέψει σε τζαμί, οι δε Γερμανοί την κατεδάφισαν.

Ο Άγιος Βασίλειος που επίσης κατεδαφίστηκε από τους Γερμανούς και σήμερα είναι πρόχειρα αναστηλωμένη. Ο Άγιος Ιωάννης του Φώτη τοιχογραφημένη είναι από τις πιο παλιές βυζαντινού ρυθμού. Λέγεται πως κάποτε εκεί ήταν μοναστήρι. Ο Άγιος Γεώργιος στη θέση Μερτακονέ. Όπως και η παραπάνω είναι βυζαντινού ρυθμού με τοιχογραφίες, αλλά έχει καταστραφεί. Ο Άγιος Ιωάννης που βρίσκεται στην τοποθεσία Γηούς Κάμπος. Είναι παλιά καταστράφηκε δε πριν πολλά χρόνια και ξανακτί-στηκε στην τελευταία 20ετία. Ο Άγιος Αντώνιος μονόκλιτη που βρίσκεται στη θέση Περιστεραί, σήμερα είναι ερημοκλήσι. Η Κερά Παναγιά παλιά εκκλησία, ανακαινισμένη βρίσκεται στη θέση Λατσίδα και ο Σωτήρας Χριστός που είνα παλιά κατεστραμμένη, πρόσφατα δε ξανακτίστηκε.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.

Φωτογραφία : http://www.bostanistas.gr