Γεωργιούπολη Χανίων

Παραθαλάσσιo χωριό και κoινότητα της επαρxίας Αποκορώνου του νομού Χανίων. Είναι κτισμενο στο μυχό του Αμφιμαλιακού Κόλπου, στο 430χλμ. από τα Χανια, στην κεντρική αρτηρία Χανίων – Ηρακλείου και στην πεδιάδα του Αρμυρού. Έχει πληθυσμό 330 κατοίκους, που ασχολούνται κυρίως με την αλιεία, τα κηπευτικά και την κτηνοτροφία. Τα τελευταία χρόνια ασχολούνται και με τον τουρισμό, αφού η Γεωργιούπολη αποτελεί, σήμερα, λουτρόπολη και σημαντικό τουριστικό κέντρο.

Στην κοινότητα της Γεωργιούπολης ανήκουν οι οικισμοί: Ασπρουλιάνος με 69 κατοίκους, τα Δημητρουλιανά με 22 κατοίκους, ο Κάβαλλος με 50 κατοίκους, ο Μαθές με 20 κατοίκους, το Μουρί με 100 κατοίκους τα Ξυλαδιανά με 20 κατοίκους και η Μπαλαρίνα με λιγοστούς κατοίκους.

Στην περιφέρεια της Γεωργιούπολης βρισκόταν η αρχαία πόλη Αμφιμάλλιον ή Αμφίμαλλα, που και αυτή ήταν επίνειο της Λάππας. Τα Αμφίμαλλα ήταν κτισμένα πάνω σ’ ένα γήλοφο, που ονομαζόταν Βένος ή Κεφάλα. Η λέξη Αμφίμαλλα σημαίνει, κατά τον Δέφνερ, τα τριγύρω βουνά (μαλ = βουνό). Η πόλη ονομαζόταν έτσι, γιατί την τριγύριζαν βουνά, οι γνωστές Δαφνομαδάρες των Λευκών Ορέων.

Παλιότερα το χωριό Γεωργιούπολη ήταν γνωστό ως Αρμυρός και Αρμυρούπολη (από τον παρακείμενο ποταμό) ή και Χάνια του Αρμυρού. Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης, το ονόμασαν Γεωργιούπολη, προς τιμή του πρίγκιπα Γεωργίου, (πόλη του Γεωργίου), ο οποίος μάλιστα – περνώντας από εδώ – φύτεψε έναν ευκάλυπτο. Περίφημη είναι και σήμερα η δενδροστοιχία με τους πανύψηλους ευκαλύπτους της Γεωργιούπολης.

Το σημερινό χωριό άρχισε να κατοικείται γύρω στο 1800. Πρώτος οικιστής θεωρείται ο Μιλτιάδης Παπαδογιάννης. Μεταξύ των πρώτων κατοίκων ήταν και οι: Πολάκηδες,Παπαδάκηδες,Δαμουλήδες,Βοτζάκηδες,Βολουδάκηδες,Πολέντιδεςκ.ά.

Οι Ενετοί είχαν κτίσει στη βόρεια άκρη του χωριού ένα ισχυρό φρούριο (κάστρο καστέλι). Σύμφωνα με την παράδοση, στα 1262 (όταν ήταν δούκας ο Νοcοlό Navigaioso) ξεμπάρκαρε στη Σούδα κάποιος Έλληνας ονόματι Στέγκος και με τη βοήθεια άλλων Κρητικών επαναστατών, κατέλαβε το CastrumdellArmiro. Το φρούριο αυτό καταστράφηκε κατά την επανάσταση του 1821 από Κρητικούς επαναστάτες, με αρχηγό τον Πρωτοπαπαδάκη. Η γύρω από τα ερείπια του φρουρίου περιοχή ονομάστηκε Καστελάκια ή Παλιοκάστελα.

Παλιότερα η περιοχή της Γεωργιούπολης μαστιζόταν από την ελονοσία, επειδή ολόκληρη έκταση (περίπου 1.500 στρέμματα) ήταν σκεπασμένη από έλη. Σήμερα όμως, ύστερα από σύγχρονες αποξηραντικές και απολυμαντικές εργασίες, ολόκληρη η περιοχή καθάρισε και με την εργατικότητα των κατοίκων έχει γίνει σημαντικό αγροτικό και εμπορικό κέντρο. Νερά άφθονα ποτίζουν την περιοχή, στην οποία καλλιεργούνται: καρπούζια, πεπόνια (και όλα τα κηπευτικά), ελιές και διάφορα οπωροφόρα δένδρα. Υπάρχουν και αποδοτικά θερμοκήπια. Περίφημα είναι, π.χ., τα ψάρια και τα άφθονα κηπευτικά όχι μόνο της Γεωργιούπολης, αλλά και ολόκληρης της εύφορης και παραθαλάσσιας περιοχής από τη Γεωργιούπολη μέχρι την παραλία της Επισκοπής, απ’ όπου διέρχεται η νέα εθνική οδός Χανίων – Ηρακλείου.

Ας σημειωθεί ότι ολόκληρη η παραθαλάσσια και μεσογειακή αυτή περιοχή – και μάλιστα η πάντοτε εύφορη πεδιάδα (κάμπος) από Δράμια μέχρι Γεωργιούπολη – υπήρξε ανέκαθεν αξιόλογο παραγωγικό και πολιτιστικό κέντρο. Εδώ αναπτύχθηκαν δυο αρχαίες πολιτείες, η Υδραμία και τα Αμφίμαλλα, οι οποίες ήταν λιμάνια της μεσογειακής αρχαίας Λάππας – Λάμπης.

Από την αρχαία πόλη Αμφίμαλλα ελάχιστα ίχνη διασώθηκαν. Το ότι όμως η πόλη αυτή διατηρήθηκε ακμαία μέχρι και τον 6οαιώναμ.Χ., διαπιστώνεται από τα υπολείμματα της παλαιοχριστιανικής βασιλικής της Γεωργιούπολης. Πρόκειται για μιαν απλή τρίκλιτη βασιλική, που βρίσκεται ερειπωμένη κοντά στη θάλασσα, στο μυχό του Αμφιμαλλιακού, και στην τοποθεσία Αγία Κυριακή.

Στο ανατολικό άκρο του βορείου κλίτους της βασιλικής αυτής ιδρύθηκε (άγνωστο όμως πότε ακριβώς) ένας μικρός ναός, που τιμάται μέχρι σήμερα στο όνομα της Αγίας Κυριακής. Στους τοίχους του ναού αυτού, που έχει πολλές φορές ανακαινιστεί, διακρίνονται ίχνη γραπτού διακόσμου (τοιχογραφιών). Δυστυχώς, τα περισσότερα υλικά δομής (μάρμαρα – πέτρες) καταστράφηκαν από άγνοια της σπουδαιότητάς τους. Ρίχτηκαν, όπως φαίνεται, σε αβεστοκάμινο. που κατασκευάστηκε στο χώρο της παλαιοχριστιανικής βασιλικής, από την οποία έμειναν ελάχιστα μόνο αρχιτεκτονικά μέλη (τοίχοι, υπέρθυρο, κεραμίδες, όστρακα από αγγεία κλπ.). Ευνόητο είναι ότι η γύρω περιοχή πρέπει να προσεχθεί αρχαιολογικά. Επιβάλλεται μια οργανωμένη ανασκαφική έρευνα, και μάλιστα σύντομα.

Ας σημειωθεί ότι η επαρχία Αποκορώνου δεν έχει προσεχθεί, όσο θα έπρεπε, αν και διατηρεί αρκετά αρχαία ερείπια (προχριστιανικά και παλαιοχριστιανικά), καθώς και πολλούς τοιχογραφημένους ναούς. Τα μελετηθέντα ή επισημανθέντα εννέα παλαιοχριστιανικά υπολείμματα της επαρχίας Αποκορώνου είναι τα ακόλουθα:

Στην περιοχή της Αλμυρίδας, δυο αξιόλογες βασιλικές και άλλα παλαιοχριστιανικά ερείπια. Στα Άπτερα (Μεγάλα Χωράφια), δυο τιαλαιοχριστιανικά μνημεία, καθώς και παλαιοχριστιανικοί τάφοι. Στους Αρμένιους, επίσης ερείπια από δυο παλαιοχριστιανικές εκκλησίες. Στα Κυριακοσέλλια σώζεται μια τρίκλιτη βασιλική. Στη Γεωργιούπολη επισημάνθηκαν, επίσης, τα ερείπια μιας τρίκλιτης βασιλικής, όπως προανεφέρθηκε.

Στην επαρχία Κυδωνίας έχουν επισημανθεί οκτώ παλαιοχριστιανικά κτίσματα ή ίχνη τους, και συγκεκριμένα: τρία στην περιφέρεια της πόλης των Χανίων και από ένα στα χωριά: Αγιά, Αλικιανό, Μεσκλά, Στέρνες και στο Μαράθι Στερνών. Έτσι, στην περιοχή της σημερινής Μητρόπολης Κυδωνίας και Αποκορώνου (με έδρα τα Χανιά), έχουν εντοπισθεί ή και διερευνηθεί δέκα επτά παλαιοχριστιανικά μνημεία. Από την έρευνα των μνημείων αυτών θα διαφωτισθεί καλύτερα όχι μόνο η τοπική ιστορία και τέχνη, αλλά και η έδρα και η ακτινοβολία των παλιών επισκοπών Κυδωνίας και Αποκορώνου.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.

Φωτογραφία: https://www.elizabethestateagency.com