Τα Γδόχια είναι ένα μικρό όμορφο χωριό, χτισμένο σε μια περιοχή κατάφυτη από ελαιώνες, δίπλα στον επαρχιακό δρόμο Ιεράπετρας – Βιάνου. Αποτελείται από τέσσερις συνοικισμούς, τα Κάτω Γδόχια, τα Δασκαλιανά, τα Παπαδιανά και τον παραλιακό Βάτο. Έχει αναγνωρισθεί ως μαρτυρικό χωριό καθώς επί γερμανικής κατοχής, στις 15 Σεπτεμβρίου του 1943, πυρπολήθηκε και εκτελέστηκαν 43 κάτοικοί του.
Η ονομασία του πιθανολογείται ότι σχετίζεται με τις συχνές επιδρομές των πειρατών και προέρχεται από τη λέξη «γδύνω» με την έννοια του λεηλατώ. Άλλη εκδοχή είναι ότι αποτελεί συνέχεια του αρχαϊκού τοπωνυμίου Εκδόχια που προερχόταν από το ρήμα εκδέχομαι επειδή δεχόταν λόγω της θέσης του έντονα καιρικά φαινόμενα, όπως π.χ. βροχή.
Εικάζεται ότι το χωριό προϋπήρχε ως πρωτομινωικός οικισμός στον δρόμο προς τον Βάτο, όπου έχουν βρεθεί θαλάσσια απολιθώματα. Πρέπει να ιδρύθηκε από κάποιον Δασκαλογιάννη ο οποίος καταγόταν από ηρωική οικογένεια των Σφακίων.
Σήμερα, τα Γδόχια έχουν ελάχιστους εναπομείναντες κατοίκους. Τα μόνα στοιχεία που μαρτυρούν την παλιά του ζωή είναι κάποια παλιά πετρόχτιστα σπίτια με λαξευμένες «πορτοστασιές» και οικόσημα με τον σταυρό. Κάθε συνοικισμός έχει και τον ναό του: τα Παπαδιανά τον Άγιο Γεώργιο που χτίστηκε από μια μητέρα όταν ο γιος της σώθηκε από θαύμα από τις εκτελέσεις του 1943, τα Κάτω Γδόχια τους Αγίους Δέκα, ο Βάτος το εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα και της Αγίας Πελαγίας και τα Δασκαλιανά τη διμάρτυρο εκκλησία που είναι αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και στον Άγιο Δημήτριο. Ο ναός του Ευαγγελισμού χρονολογείται μεταξύ των ετών 1825-1835, έχει σπάνιες βυζαντινές εικόνες και χαρακτηρίζεται από το εντυπωσιακό πέτρινο καμπαναριό του, από τα μεγαλοπρεπέστερα της Κρήτης, που αποτελεί μνημείο τέχνης.
Από τα σημαντικότερα έθιμα του χωριού είναι οι «φουνάρες», δηλαδή το άναμμα φωτιάς στις αυλές των σπιτιών το βράδυ της Ανάστασης.
Φωτό: http://iscreta.gr/