Η Επισκοπή είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Μυλοποτάμου. Απέχει 35,5 χμ. από το Ρέθυμνο, βρίσκεται σε υψόμετρο 270 μ. και έχει 400 κατοίκους. Στην κοινότητα υπάγονται και οι οικισμοί Δαφνέδες, Κεφάλι και Μούσες.
Το όνομα του χωριού δικαιολογείται από το ότι παλιά εκεί υπήρχε η έδρα της επισκοπής Αυλοποτάμου, η οποία καταστράφηκε από τις επιδρομές των φοβερών Σαρακηνών και μεταφέρθηκε στο Ρέθυμνο. Αργότερα, όταν έφυγαν οι Σαρακηνοί, ιδρύθηκαν πάλι οι επισκοπές που υπήρχαν εκεί και έτσι το χωριό πήρε το όνομα Επισκοπή για να θυμίζει ότι στη θέση αυτήν παλιά ήταν η έδρα της επισκοπής.
Το χωριό πρέπει να υπήρχε από πολύ παλιά. Ήδη το 12ο αιώνα μ.Χ. εμφανίζει μεγάλη ανάπτυξη, είχε βυρσοδεψείο και νομισματοκοπείο. Η επισκοπική εκκλησία είχε σύνθρονο, που σημαίνει ότι εκεί γίνονταν και σύνοδοι. Μάλιστα, κοντά στην εκκλησία βρέθηκαν και 1.000 τρίκορφοι τάφοι, γεγονός που δηλώνει ότι παλιά ήταν τιμή να θάβονται σε κείνο το μέρος.
Στο χωριό της Επισκοπής υπάρχουν και δυο πύργοι που κτίστηκαν την εποχή της Τουρκοκρατίας. Ο ένας πύργος κτίστηκε το 1450 και ανήκε στους Κερίμηδες. Ο πρώτος κάτοικος του πύργου ήταν κάποιος Κερίμης Αγάς, που ήταν κρυπτοχριστιανός, και η σύζυγος του ήταν Κρητικιά. Στον πύργο αυτό σκοτώθηκαν 400 Κρητικοί και Τούρκοι Χριστιανοί μετά από 8 μέρες πολιορκίας. Μάλιστα, στις τελευταίες δραματικές ώρες των πολιόρκουμένων, όταν το νερό δεν μπορούσε να έλθει απ’ έξω, άρχισαν να πίνουν από ένα πιθάρι, τη Γούμπα.
Το νερό το πέρναγαν μέσα από μαντήλια, γιατί το πιθάρι είχε σκουλήκια. Η Γούμπα αυτή υπολογίζεται να είναι 600 χρόνων. Στο υπόγειο του πύργου, λένε ότι υπάρχει εκκλησία η οποία δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα. Η εκκλησία αυτή υπήρχε για να μπορούν να κοινωνούν οι Τούρκοι Χριστιανοί. Επίσης, μέσα στον πύργο, υπάρχει μύλος, ελαιοτριβείο κι ένας φούρνος που μπορεί να ψήσει 40 κιλά ψωμί, και λίγο πιο ‘κει ο επίσημος φούρνος που έψηναν του αγά το φαΐ. Ακόμα διασώζονται και οι πολεμίστρες του. Έχει βρεθεί ένα καριοφίλι εκείνης της εποχής και ένα μαχαίρι σκαλιστό. Σώζεται ακόμη η μεγάλη τραπεζαρία του πύργου, το βορδώνα, όπως τη λέγανε.
Όταν προδόθηκε το μυστικό, έγινε μεγάλο τραπέζι για χάρη ενός Τούρκου αξιωματικού που πήγε να διαπιστώσει αν η καταγγελία που είχε γίνει για τους Τούρκους ήταν βάσιμη. Πήγε λοιπόν Μεγάλη Παρασκευή για να δει αν τρώνε κρέας. Όμως, εκείνοι έμαθαν έγκαιρα τον ερχομό του Τούρκου αξιωματικού, έσφαξαν ένα μεγάλο τράγο και τον μαγείρεψαν. Μόνο ένας Τούρκος παππούς, με το όνομα Γρηγόρης, δεν έτρωγε κρέας, όμως κι αυτός είχε δέσει παραπλανητικά το λαιμό του.
Ο δεύτερος πύργος βρισκόταν νοτιοανατολικά της Επισκοπής. Ήταν βυζαντινός και το 1645 καταλήφθηκε από τους Τούρκους. Αυτός ονομαζόταν Πύργος του Κουλέ.
Οι εκκλησίες της Επισκοπής είναι οι εξής: Η εκκλησία της Φραγκοκλησιάς ή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου, που βρίσκεται μέσα στην Επισκοπή, κτίστηκε επί Νικηφόρου Φωκά και είναι μερικώς αναστηλωμένη, του Αγίου Αντωνίου, που χτίστηκε από τους Τούρκους Χριστιανούς και της Αγίας Θεοδώρας κτισμένη μέσα σε μεγάλη σπηλιά.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.
Φωτογραφία: https://www.crete.tournet.gr