Εμπρόσνερος Χανίων

Είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Αποκορώνου, του νομού Χανίων. Βρίσκεται 38χμ. νοτιοανατολικά των Χανίων, χτισμένο στους πρόποδες των Λευκών Ορέων σε υψόμετρο 250μ. Έχει 320 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία, την ελαιοκαλλιέργεια, την αμπελοκαλλιέργεια και την καλλιέργεια χαρουπιών. Στην ίδια κοινότητα ανήκει ο οικισμός Βατουδιάρης.

Για την προέλευση της ονομασίας του χωριού υπάρχουν δυο εκδοχές, σύμφωνα με τις διηγήσεις των κατοίκων. Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, όταν φθάνει κάποιος στο χωριό συναντά πρώτα τις βρύσες με το νερό, έχει πρώτα το νερό (εμπρόσ-νερο). Κατά τη δεύτερη εκδοχή, όταν βρέχει στην επαρχία το πρώτο νερό της βροχής πέφτει σ’ αυτό το χωριό.

Το χωριό έχει αρχαιολογικό ενδιαφέρον και σε ανασκαφές που έχουν γίνει βρέθηκαν πήλινα αγγεία, τάφοι και πέτρινα τοιχώματα, που ίσως δηλώνουν αγωγούς ύδρευσης αρχαίας πόλης.

Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, το χωριό διατηρούσε δικό του οπλισμένο στρατό. Στο χωριό υπήρχε σταθμός των Τούρκων και ο Γιανναράκης ή Γιασεμής, γνωστός, για τη γενναιότητά του, λέγεται ότι σκότωσε τον αγά των κατακτητών και πολλούς Τούρκους στρατιώτες.

Στην πολιορκία του Βάμου πήραν μέρος πολλοί κάτοικοι του χωριού, πολεμώντας. ολόκληρους μήνες εναντίον των κατακτητών. Ο Σπυρίδων Βαρδάκης ή Βαρδοσφυρίδης, που ήταν μέλος της μεταπολεμικής επιτροπής, κάλεσε σε συνέλευση, στη θέση Κράπη, πολλούς οπλαρχηγούς της περιοχής για να συσπειρωθούν εναντίον των Τούρκων. Στο χωριό σώζεται ο πύργος του γενίτσαρου Αλιδάκη, και ενετικό κτίριο σε καλή κατάσταση που αναστηλώνεται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Πολλοί κάτοικοι του Εμπρόσνερου πήραν μέρος στους μακεδονικούς αγώνες. Επίσης στη Μάχη της Κρήτης πήραν μέρος 200 περίπου κάτοικοι του Εμπρόσνερου. Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν δυο σπηλιές. Στη μια σπηλιά είναι χτισμένος ο Άγιος Αντώνιος, παλιά εκκλησία, στο υπόγειο της οποίας ήταν το κρυφό σχολειό της περιοχής κατά την Τουρκοκρατία. Στη σπηλιά που χρησιμοποιούνταν για κρυφό σχολειό υπάρχουν παλιές βυζαντινές εικόνες. Λέγεται ότι έπαιρναν την εικόνα του Αγίου και τη μετέφεραν σε απέναντι σπηλιά. Η εικόνα όμως, σύμφωνα με την παράδοση, γύριζε κατά ένα μυστήριο τρόπο στην πρώτη σπηλιά. Γι’ αυτό οι Χριστιανοί στο σημείο αυτό που έβρισκαν πάντα την εικόνα έχτισαν την εκκλησία.

Στην περιοχή υπάρχει η εκκλησία του Αγίου Ευθυμίου, ο οποίος αποκαλείται από τους κατοίκους Άγιος Θυμωτής, γιατί σύμφωνα με την παράδοση, κατά την Τουρκοκρατία, όταν οι Χριστιανοί γιόρταζαν τη γιορτή του Αγίου, οι Τούρκοι περικύκλωσαν την εκκλησία και έγινε μεγάλη σφαγή με πολλά θύματα Χριστιανών αλλά και Τούρκων. Εξαιτίας της μεγάλης σφαγής αναφερόταν χαρακτηριστικά από τότε: «Αυτός δεν είναι Άγιος Ευθύμιος, αλλά Άγιος Θυμωτής!».

Από το χωριό κατάγεται ο Ιωάννης Μαρκάκης, προσωπικός φρουρός του Ελευθερίου Βενιζέλου ο οποίος σκοτώθηκε το 1934 κατά την απόπειρα εναντίον του Βενιζέλου, προσπαθώντας να σώσει τον πολιτικό. Στο χωριό υπάρχουν επίσης οι εκκλησίες της Παναγίας και του Αγίου Τίτου, διμάρτυρη χτισμένη το 1882-1894, της Αγίας Άννας, της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Νεκταρίου, της Αγίας Αικατερίνης, του προφήτη Ηλία, του Αγίου Μάμαντα, του Τίμιου Σταυρού και του Αρχάγγελου Μιχαήλ.

Οι περισσότεροι κάτοικοι κατάγονται από τα Σφακιά και εγκαταστάθηκαν στο χωριό μετά την κατάληψη του πύργου του Αλιδάκη, το 1867-1877. Σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες στην εξόντωση του πασά Αλιδάκη, συμμετείχαν εμπειροπόλεμα παληκάρια, που ήδη κατοικούσαν εκεί. Παλιότερες οικογένειες του χωριού είναι οι Αντιδάκηδες, οι Θυμιανοί, οι Βαρδάκηδες, οι Χαμαμάκηδες, οι Ξενάκηδες, οι Μαυράκηδες, οι Σταυρουλάκηδες, οι Αποστολάκηδες, οι Κατσοχειράκηδες, οι Μαρκάκηδες, οι Μεγαλακάκηδες, Μυριδάκηδες κ.ά.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.

Φωτογραφία: https://omosp-som-apokoronou.gr