To παραδοσιακό χωριό των Σερρών που φέρει το όνομα του φιλικού και αγωνιστή του 1821 Εμμανουήλ Παπά ο οποίος γεννήθηκε εκεί, είναι χτισμένο στους πρόποδες του Μενοικίου όρους, σε υψόμετρο 280 μέτρων. Χαρακτηριστικό του είναι η μακεδονίτικη αρχιτεκτονική που βρίσκει την έκφρασή της σε παραδοσιακά σπίτια, γραφικά στενά δρομάκια και όμορφες ιστορικές εκκλησίες.
Η γενέτειρα του Εμμανουήλ Παπά πριν μετονομαστεί προς τιμήν του λεγόταν Δοβίστα ή Ντουβίστα. Η χρονολογία ίδρυσης της Δοβίστας δεν είναι γνωστή, ωστόσο αναφέρεται οικισμός με αυτό το όνομα σε οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1454. Έχει εκφραστεί, μάλιστα, η άποψη ότι μπορεί να είχε ιδρυθεί στους βυζαντινούς χρόνους, πριν από την οθωμανική κατάκτηση της περιοχής των Σερρών το 1383.
Οι κάτοικοι της Δοβίστας συμμετείχαν στους εθνικούς αγώνες της νεότερης ελληνικής ιστορίας, με κυριότερο εκφραστή της αγωνιστικότητάς τους και της δίψας για ελευθερία τον μυημένο στη Φιλική Εταιρεία Εμμανουήλ Παπά, ο οποίος στρατολόγησε πολλούς συντοπίτες του στον Αγώνα. Η παράδοση αναφέρει ότι το πατρικό σπίτι του Παπά χρησιμοποιούνταν ως αποθήκη πολεμοφοδίων και με το ξέσπασμα της Επανάστασης πολλοί κάτοικοι τον ακολούθησαν στη Χαλκιδική για να λάβουν μέρος στον Αγώνα. Με ορμητήριο το Άγιο Όρος ο Εμμανουήλ Παπάς ξεκίνησε την Επανάσταση στη Βόρεια Ελλάδα. Οι δυσκολίες που αντιμετώπισε λόγω της αντιδραστικής στάσης των μοναχών και της λεηλατικής επέλασης του Μεχμέτ Εμίν Πασά της Θεσσαλονίκης εναντίον των ελληνικών δυνάμεων ανάγκασε τον Εμμανουήλ Παπά να φύγει από τη Μονή Εσφιγμένου και να κατευθυνθεί προς την Ύδρα όπου απεβίωσε. Ετάφη στην Ύδρα με τιμές στρατηγού στις 5 Δεκεμβρίου 1821 και το 1966 τα οστά του μεταφέρθηκαν στις Σέρρες όπου τοποθετήθηκαν στη βάση του ανδριάντα του στην κεντρική πλατεία Ελευθερίας. Οι Σερραίοι αγωνιστές που επέζησαν από τις μάχες στη Βόρεια Ελλάδα, ακολούθησαν τον γιο του Εμμανουήλ Παπά, Ιωάννη, στην Πελοπόννησο. Ο γιος του Παπά σκοτώθηκε στο Μανιάκι πολεμώντας στο πλευρό του Παπαφλέσσα.
Η κεντρική εκκλησία του χωριού που χτίστηκε το 1805 είναι αφιερωμένη στον Άγιο Αθανάσιο και λέγεται ότι οικοδομήθηκε με τη συμμετοχή του Εμμανουήλ Παπά και των αδελφών του. Έχει ένα όμορφο ξυλόγλυπτο τέμπλο, ενώ στο χώρο λειτουργεί μικρό μουσείο. Παλιές είναι και οι εκκλησίες της Αγίας Τριάδος που χρονολογείται από το 1760, του Αγίου Δημητρίου χτισμένη το 1863, του Αγίου Χριστοφόρου το 1912, της Ζωοδόχου Πηγής το 1925 και του Αγίου Γεωργίου που χτίστηκε το 1929 στα ερείπια παλιότερου ναού.
Οι κάτοικοι του Εμμανουήλ Παπά τηρούν παλιά έθιμα για όλες τις μεγάλες γιορτές τιμώντας την παράδοσή τους. Ένα από τα ωραιότερα είναι το έθιμο του κούσασι το οποίο γιορτάζεται την Καθαρά Δευτέρα και αρχίζει με το άναμμα μιας μεγάλης φωτιάς στο κέντρο του χωριού και το ξεμάτιαγμα που γίνεται γύρω από αυτήν.
Φωτό: https://mapio.net/ (by simone-akis)