Μενού Κλείσιμο

Χρυσαυγή, Χανιά

Η Χρυσαυγή είναι χωριό και κοινότητα, που βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά της επαρχίας Κισάμου. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 220μ. και κατοικείται από 300 περίπου κατοίκους. Τα σπουδαιότερα προϊόντα της περιοχής είναι το λάδι, τα σταφύλια και τα εσπεριδοειδή. Στην κοινότητα Χρυσαυγής υπάγονται και οι οικισμοί Καλλιθέα και Νερατζιά.

Παλιότερα το χωριό ονομαζόταν Μούλετε. Η ονομασία αυτή είναι τούρκικη και προήλθε από κάποιο Τούρκο που είχε αυτό το όνομα. Από το 1955 όμως, που ελληνοποιήθηκαν όλα τα ονόματα των χωριών, πήρε το όνομα Χρυσαυγή.

Το χωριό πρέπει να δημιουργήθηκε τον καιρό της Τουρκοκρατίας και μάλιστα αναφέρεται ότι ήταν τούρκικη περιοχή. Οι κάτοικοί του είναι γνήσιοι Κρητικοί και μερικοί απ’ αυτούς έχουν έρθει εδώ από πολλά άλλα χωριά της Κρήτης. Οι παλιότερες οικογένειές του είναι οι Γλυμηδάκηδες, οι Αγγελάκηδες, οι Μαραγκουδάκηδες, οι Περακάκηδες και οι Βερναδάκηδες.

Αναφέρεται ότι τον καιρό της Τουρκοκρατίας, οι Τούρκοι έκαψαν όλα τα σπίτια του χωριού και σκότωσαν όσους κατοίκους δεν πρόλαβαν να φύγουν. Η καταστροφή αυτή ήταν η εκδίκηση των Τούρκων για τη συμμετοχή των κατοίκων στη μάχη του Δρομουέρου. Σπουδαία αγωνιστική φυσιογνωμία της εποχής εκείνης, που κατάγονταν από δω, ήταν ο Δημήτρης Νταντουδάκης.

Σε όλη τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, οι κάτοικοι της Χρυσαυγής δοκιμάστηκαν πολύ από τους κατακτητές. Η κοινότητα βρίσκεται κοντά στο αεροδρόμιο Μάλεμε, όπου έπεσαν και οι πρώτοι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές. Έτσι η Χρυσαυγή ήταν ένα από τα πρώτα χωριά που δέχτηκαν τη γερμανική επίθεση. Στην περιοχή αντιστάθηκε μαζί με τους κατοίκους του χωριού, ομάδα χωροφυλάκων του Σταθμού Χωροφυλακής Βουκολιών, που κατάφεραν να σκοτώσουν αρκετούς Γερμανούς. Έτσι, οι περισσότεροι κάτοικοι φοβούμενοι αντίποινα εγκατέλειψαν το χωριό. Οι σκοτωμένοι Γερμανοί στρατιώτες είχαν θαφτεί από κατοίκους και δε βρέθηκαν από τους Γερμανούς. Έτσι άρχισε μια καταστροφική περιπέτεια για τους κατοίκους του χωριού.

Στις 14 Νοεμβρίου του 1943, οι Γερμανοί έπιασαν όλους τους άνδρες από ηλικία 14 χρόνων και πάνω, καθώς και μερικές γυναίκες, και τους μετέφεραν στις φυλακές της Αγιάς. Εκεί βασανίστηκαν, οι περισσότεροι φρικτά, για να μαρτυρήσουν ποιοι χωρικοί πήραν μέρος στη μάχη με τους αλεξιπτωτιστές και πού βρίσκονταν θαμένοι οι Γερμανοί στρατιώτες. Παρόλα αυτά όμως, κανείς δε μαρτύρησε κι έτσι το μυστικό κρατήθηκε για αρκετό καιρό ακόμα. Λίγο αργότερα όμως, οι Γερμανοί, άγνωστο με ποιο τρόπο, κατάφεραν να εντοπίσουν τους μυστικούς τάφους των αλεξιπτωτιστών. Έτσι, στις 17 Δεκεμβρίου του 1943, έφεραν από τις φυλακές της Αγιάς τους κρατούμενους, που βρίσκονταν σε άθλια κατάσταση και τους έβαλαν να σκάψουν τους τάφους, μέχρις ότου ανακαλύφθηκαν τα οστά των Γερμανών.

Τότε, η θηριωδία και η βαρβαρότητα των Γερμανών έφτασε στο αποκορύφωμά της. Σύμφωνα με τις σημερινές διηγήσεις τω κατοίκων, οι Γερμανοί έβαλαν τους κρατούμενους μαζί με τον πρόεδρο της κοινότητας να τρέχουν όσο μπορούσαν κυκλικά γύρω από τους ανασκαμένους τάφους των Γερμανών και ένας Γερμανός λοχίας που βρισκόταν στο κέντρο, τους εκτελούσε επί τόπου. Όλο αυτό το δράμα εξελίχθηκε μπροστά στα έντρομα μάτια όλων των κατοίκων της Χρυσαυγής και με στραμμένα τα πολυβόλα του γερμανικού στρατοπέδου προς το χωριό.

Μετά απ’ όλα αυτά, οι Γερμανοί στράφηκαν προς τους υπόλοιπους κατοίκους, από τους οποίους άλλους εκτέλεσαν κι άλλους τους έστειλαν ομήρους σε γερμανικά στρατόπεδα. Για να αποφύγουν κι άλλες διώξεις, πολλοί άνδρες πήραν τα βουνά και δημιούργησαν εκεί ομάδες Αντίστασης, μαζί με άλλους φυγάδες για να μπορέσουν να πάρουν πίσω το αδικοχαμένο αίμα των συντρόφων και χωριανών τους.

Η Χρυσαυγή, λοιπόν, είναι ένα πολυβασανισμένο, μαρτυρικό χωριό, όπου χύθηκε άφθονο κρητικό αίμα.

Στην περιοχή της Χρυσαυγής ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει και μια σπουδαία εκκλησία, τον Άγιο Γεώργιο. Η εκκλησία αυτή έχει κτιστεί στη θέση μιας παλιότερης, γιατί ο παλιός Άι Γιώργης καταστράφηκε από τα βέβηλα χέρια των Τούρκων. Αναφέρεται ότι εδώ υπάρχουν πολλές παλιές εικόνες και διακρίνονται ακόμα σημάδια από τα τούρκικα βόλια.

Στην κοντινή κοιλάδα, που διασχίζει ο ποταμός Ταυρωνίτης, οι κάτοικοι της περιοχής, με την προσωπική τους εργασία και από δικές τους εισφορές, δημιούργησαν τα τελευταία χρόνια ένα υδραγωγείο, που τροφοδοτεί το χωριό με άφθονο νερό.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα, 1980-1995.