Ο Άστρικας είναι συνοικισμός της κοινότητας Επισκοπής Κισάμου, κτισμένος σε υψόμ. 193μ. και έχει 142 κατοίκους.
Το χωριό πήρε τ’ όνομά του από τον Εωσφόρο. το άστρο που ανατέλλει το πρωί. Το όνομα, λοιπόν, του χωριού είναι μεταφορικό όπως το άστρο αυτό ανατέλλει κάθε πρωί. Απ’ το χωριό ανέτειλε το άστρο του Χριστιανισμού. Εδώ, όπως δείχνουν οι παλαιοχριστιανικές κστακόμβες που υπάρχουν στην περιοχή, κατέφευγαν κυνηγημένοι από τους διωγμούς οι πρώτοι Χριστιανοί.
Πολλοί πιστεύουν ότι στο σημείο που σήμερα βρίσκεται ο Άστρικας κάποτε υπήρχε μια αρχαία πόλη. Το συμπέρασμα αυτό βγαίνει από το πλήθος των αρχαιολογικών ευρημάτων που έχουν επισημανθεί στην περιοχή.
Σε πολλές τοποθεσίες του χωριού, όπως στις θέσεις Αλωνάκι, Τρυπητό και Προβάρματα, έχουν εντοπιστεί τετράγωνα σπίτια, λαξευμένα στα βράχια. Πιστεύεται ότι ανήκουν στη μινωική εποχή. Επίσης στη θέση Σχήματα, όταν ο Νικόλαος Κασελόκης καλλιεργούσε τα κτήματά του με μπουλντόζα, ήρθαν στο φως μαζί με ηφαιστειακή ύλη διάφορα οικιακά σκεύη, που τα περισσότερα καταστράφηκαν από το βάρος της μπουλντόζας.
Από το γεγονός αυτό, καθώς και από τη μορφολογία του εδάφους, που έχει πολλές απόκρημνες και βραχώδεις χαράδρες και δείχνει ότι έχει υποστεί καθίζηση, βγάζουμε το συμπέρασμα, ότι, ίσως, η πόλη αυτή να μεγαλούργησε κατά τη μινωική εποχή, αλλά καταστράφηκε αργότερα, από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης το 1520 π.Χ. Πράγματι, ο Ρωμαίος ιστορικός Πλίνιος αναφέρει 1Ο αρχαίες πόλεις της Κρήτης που καταστράφηκαν κατά την περίοδο αυτή, πιθανό μια απ’ αυτές να βρισκόταν στην περιοχή, όπου σήμερα απαντούμε τον Άστρικα.
Στην περιοχή έχει, επίσης, ανακαλυφθεί και ένα σπήλαιο που πιστεύεται ότι κατά τη μινωική εποχή ήταν χώρος λατρείας. Έτσι τουλάχιστον αποδεικνύει ο δίδυμος τάφος που βρέθηκε εδώ.
Αλλά και κατά τη ρωμαϊκή εποχή πιστεύεται ότι η περιοχή είχε κατοικηθεί, συμπέρασμα που βγαίνει από τους τάφους της περιόδου αυτής, που ανακαλύφθηκαν κοντά στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
Το χωριό με το όνομα Άστρικας εμφανίζεται από τα πρώτα χριστιανικό χρόνια. Κατά την περίοδο εκείνη, η περιοχή υπήρξε καταφύγιο κατατρεγμένων Χριστιανών. Σε μια απότομη χαράδρα και κάτω από το σημείο όπου σήμερα βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας υπάρχουν κατακόμβες, η Λουσότρυπα όπως λέγεται, που προέρχεται από τη λέξη λουσόθηρος (=σωρός). Εδώ έχουν βρεθεί ιερό οστό από τους πρώτους Χριστιανούς μόρτυρες της περιοχής. Κατά τη βυζαντινή εποχή, αυτός ο χώρος λατρείας αντικαταστάθηκε από την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, που κτίστηκε στην ίδια χαράδρα και κοντά στις κατακόμβες.
Κατά την Τουρκοκρατία, ο Άστρικας ήταν αρχικό ένα τούρκικο χωριό. Οι Έλληνες άρχισαν να κατοικούν την περιοχή από το 1876. Μάλιστα κατά την απογραφή του 1881 αναφέρεται ότι στο χωριό υπήρχαν 44 Χριστιανοί και 16 μόνο Τούρκοι. Το 1897 είχαν ήδη φύγει όλοι οι Τούρκοι και το χωριό το κατοικούσαν Έλληνες, που κατάγονταν από τις επαρχίες Σελίνου, Σφακιών καθώς επίσης και από τις Λουσακιές Κισάμου και τους Λάκκους Κυδωνίας. Παλιότερες οικογένειες του χωριού είναι οι Πλευράκηδες, οι Κουρτάκηδες (Λουσακιές), Κρομμυδάκηδες (Σέλινο), οι Κουλετάκηδες (Σφακιά), Πεντάρηδες, Φατζεδάκηδες, Μπαντουδάκηδες και οι Κυδωνάκηδες.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ντόπιοι κάτοικοι του χωριού αγωνίστηκαν ηρωικά κατά των Γερμανών κατακτητών. Εδώ στον Άστρικα, μάλιστα, έγινε η τελευταία μάχη των Ελλήνων με τους Γερμανούς. Κατά τη μάχη αυτή σκοτώθηκαν πολλοί Γερμανοί και 4 κάτοικοι του χωριού, μεταξύ αυτών κι ένας ανθυπολοχαγός από την επαρχία Σελίνου.
Σε μια τοποθεσία κοντό στο χωριό υπάρχει μια σπηλιά, που οι κάτοικοι ονομάζουν Γεροντόσπηλια. Παλιότερα ζούσαν εδώ γέροντες, που περίμεναν καρτερικά το θάνατό τους. Από τα προχριστιανικά ακόμα χρόνια λέγεται, ότι στην περιοχή Χαλέπα υπήρχε μια πηγή με ιαματικό νερό, το «αγιόνερο», όπως χαρακτηριστικά λένε οι κάτοικοι. Η πηγή αυτή, που υπάρχει ακόμα και σήμερα, έχει συνδεθεί στη φαντασία του λαού με στοιχειό και νεράιδες. Οι κάτοικοι και σήμερα πιστεύουν στις ιαματικές ιδιότητες της πηγής. Διηγούνται μάλιστα μια πρόσφατη ιστορία, που συνέβη στον Εμμανουήλ Κουλετάκη. Κάποτε, λένε, που πονούσε το μάτι του πλύθηκε με το αγιασμένο νερό ανήμερα του Αγίου Κωνσταντίνου και θεραπεύτηκε.
Σε μια άλλη περιοχή κοντά στο χωριό, στη θέση Μαυριτιάνα, σύμφωνα με την παράδοση, οι Τούρκοι κρέμασαν δυο ιερείς. Στην περιοχή που είναι κτισμένο το χωριό συναντάμε πολλές παλιές και αξιόλογες εκκλησίες. Στη χαράδρα που βρίσκονται οι κατακόμβες και πάνω από τον κρημνό οι Χριστιανοί έκτισαν την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, που κάποτε υπήρξε μοναστήρι. Δυστυχώς τα κελιά και οι τοιχογραφίες της μονής καταστράφηκαν, όταν κτιζόταν ο περίβολος της εκκλησίας. Επίσης στη θέση Χαλέπα, υπήρχε παλιά μια ακόμα εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία, ερείπια της οποίας σώζονται ακόμα και σήμερα.
Λέγεται ότι επί ΤουρκοκρατΙας, οι ιερόσυλοι Τούρκοι τη χρησιμοποιούσαν για αχυρώνα. Η όμορφη Παναγία είχε γίνει σταύλος του Μουλαμέτη Αγά. Αλλά και στη θέση Σιφίπιο βρίσκεται ένα ακόμα παλαιοχριστιανικό προσκύνημα, η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου. Ο Άγιος Νικόλαος είναι επίσης μια βυζαντινή εκκλησία με παλιές τοιχογραφίες. Κοντά στο ναό βρίσκεται ένας τεράστιος ογκόλιθος, η «τράπεζα» όπως τον ονομάζουν οι κάτοικοι. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, επί Τουρκοκρατίας το μήνα του ραμαζανιού οι Τούρκοι έρχονταν εδώ τη νύχτα και έτρωγαν. Στον Άστρικα συναντάμε ακόμα την πολύ παλιά εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που ανακαινίστηκε το έτος 1953.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.