Μενού Κλείσιμο

Αρώνη Χανίων

Χωριό και κοινότητα της επαρχίας Κυδωνίας. Απέχει από τα Χανιά 9,5χμ. Είναι κτισμένο στο κέντρο του Ακρωτηρίου, στη νότια πλευρά, σε υψόμ. 180μ. Σύμφωνα με την απογραφή του 1981 οι κάτοικοι ανέρχονται στους 1.836. Καλλιεργούνται εσπεριδοειδή (περίπου 2.000 πορτοκαλιές και 500 λεμονιές), αμυγδαλιές, χαρουπιές, ντοματιές, καρπουζιές, ελιές, αμπέλια. Το χωριό παράγει λάδι και κρασί. Πολλοί κάτοικοι ψαρεύουν, ενώ άλλοι εργάζονται σε στρατιωτικές μονάδες κοντά στην κοινότητα.

Υπάρχει ένα κονικλοτροφείο και ένα πτηνοτροφείο.

Στην κοινότητα Αρώνη υπάγονται οι οικισμοί Αργουλίδες, Παξινός και Πυθάρι.

Το όνομά του το χωριό το οφείλει σε κάποιον άρχοντα ονόματι Αρώνη, ο οποίος ζούσε την εποχή της Ενετοκρατίας

Το χωριό κατοικήθηκε από τους Ενετούς γύρω στα 1200 και φαίνεται αυτό από τα κτίσματα, που σώζονται μέχρι σήμερα και είναι θολωτά. Την εποχή της Τουρκοκρατίας εμφανίζεται στη σημερινή του θέση.

Οι κάτοικοι είναι ντόπιοι. Οι πιο παλιές φαμίλιες είναι οι Μακρυδάκηδες, οι Καλογιαννάκηδες και οι Πανηγυράκηδες, οι Ξυρουχάκηδες, οι Κισσαμιτάκηδες και οι Καλφάκηδες.

Παλιότερα υπήρχε μια γειτονιά ο Τσίγκουνας, που τώρα μόνο τα ερείπιά της σώζονται. Στη γειτονιά αυτή, κατά τις μαρτυρίες των κατοίκων, υπήρχε ένα πηγάδι, όπου έπιναν νερό τα γουρούνια. Κάποτε οι πειρατές ακολουθώντας τα γουρούνια βρήκαν τη γειτονιά και έσφαξαν τους κατοίκους.

Από το Αρώνη κατάγεται η Ελευθερία Ξηρουχάκη η οποία συμμετείχε σε αντιστασιακή οργάνωση, αλλά προδόθηκε και συνελήφθη μαζί με την αδελφή της και τα 3 αδέλφια της, τα οποία έστειλαν στη Γερμανία, ενώ αυτή την εκτέλεσαν.

Στο Αρώνη είναι κτισμένη μια πολύ παλιά εκκλησία, ο Άγιος Νικόλαος. Λέγεται πως όταν οι Τούρκοι θέλησαν να μπουν στο χωριό, έριξαν μια σφαίρα στην καμπάνα της εκκλησίας, ο ήχος της οποίας ειδοποίησε τους κατοίκους να απομακρυνθούν. οι κάτοικοι έσωσαν τη ζωή τους, αλλά το χωριό κάηκε από τους Τούρκους.

Η εκκλησία Η Κοίμηση της Θεοτόκου είναι ο ενοριακός ναός. Το 1867 κάηκε από τους Τούρκους και ξανακτίσθηκε από τους κατοίκους του χωριού, ρυθμού Βασιλικής. Το 1962 γκρεμίσθηκε και ξαναχτίστηκε. Σήμερα, είναι Βυζαντινού ρυθμού. Επίσης, το 1867 κάηκαν οι εκκλησίες Άγιος Γεράσιμος, Άγιος Ιωάννης ο Ερημίτης και ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, κτισμένες επί Ενετών πριν το 1000μ.Χ. Μέχρι σήμερα είναι ερειπωμένες. Οι κάτοικοι έκτισαν τις εκκλησίες: Άγιο Νικόλαο και Αγία Παρασκευή, που σώζονται μέχρι σήμερα. Η Αγία Παρασκευή λειτουργείται από το ναυτικό.

Μια πολύ παλιά εκκλησία είναι, επίσης, ο Άγιος Σπυρίδων σε μια μεγάλη σπηλιά στον περίγυρο του σχολείου. Λέγεται ότι η εκκλησία αυτή είναι θαυματουργή. Αναφέρεται δε το εξής περιστατικό: Επί Γερμανικής Κατοχής οι Γερμανοί είχαν συλλάβει μερικούς κατοίκους από τις Στέρνες και όταν περνούσαν από εδώ για να τους εκτελέσουν, οι κάτοικοι παρακάλεσαν τον Άγιο και, πράγματι, δεν εκτελέστηκε κανένας.

Στη θέση Φράμα υπάρχει η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου με πολύ παλιό νεκροταφείο και με πελεκητούς τάφους πάνω στους βράχους.

Στο χωριό υπάρχει αγροτικό ιατρείο που εξυπηρετεί όλο το ακρωτήρι.

Ο Παξινός είναι συνοικισμός της κοινότητας Αρώνη. Σύμφωνα με την απογραφή του 1981, οι κάτοικοι είναι περίπου 200. Απέχει από τα Χανιά 12 χιλιόμετρα.

Οι γεωγραφικές και κλιματολογικές συνθήκες του τόπου επιτρέπουν την καλλιέργεια των εσπεριδοειδών, της ελιάς, των αμπελιών και των λαχανικών. Πολλοί κάτοικοι ασχολούνται με το ψάρεμα και άλλοι εργάζονται σε στρατιωτικές μονάδες κοντά στο συνοικισμό.

Η παλαιά ονομασία του οικισμού ήταν Γκαλαγκάδω (=Καλός – Κάδος). Το σημερινό όνομα το χωριό το απόκτησε πριν περίπου 35 χρόνια, επειδή το Γκαλαγκάδω θεωρήθηκε κακόηχο. Οφείλει την ονομασία του στον άρχοντα Παζινό, που σύμφωνα με διηγήσεις των κατοίκων ήταν ένα από τα αρχοντόπουλα του Νικηφόρου Φωκά.

Είναι πιθανό ότι το χωριό στα Βυζαντινά χρόνια, ήταν κτισμένο στη σημερινή τοποθεσία Σταυρός. Εκεί σήμερα διακρίνονται ερείπια του παλαιού χωριού και σώζεται μέρος του τοίχου παλαιάς εκκλησίας. Επειδή το χωριό είχε γίνει στόχαστρο των πειρατών, οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν στη σημερινή τοποθεσία.

Σήμερα σώζεται το μοναστήρι του Άη Γιάννη του Ελεήμονα που γιορτάζει στις 12 Νοεμβρίου. Επί Τουρκοκρατίας κάηκε και ξαναχτίστηκε από τους κατοίκους το 1955. Τώρα αναστηλώνεται από την αρχαιολογική υπηρεσία. Ανατολικά απ’ το μοναστήρι υπάρχει το μετόχι του Γεδεών, ο οποίος ήταν καλόγερος και τον έσφαξαν οι κάτοικοι για να τον ληστέψουν στην ταράτσα του σπιτιού του, ερείπια του οποίου σώζονται ακόμα.

Τα κτήματα του μοναστηριού μοιράστηκαν στους ακτήμονες πολεμιστές του Α’ και Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο ενοριακός ναός του χωριού είναι οι Άγιοι Παύλος και Πέτρος Βασιλικού ρυθμού. Γιορτάζει στις 29 Ιουνίου και προς τιμή του γίνεται παραδοσιακό πανηγύρι. Άλλη εκκλησία είναι η Ζωοδόχος Πηγή, η οποία ήταν ερειπωμένη και αναστηλώθηκε πριν 35 χρόνια με δωρεά της Αργυρώς Λιονάκη.

Σύμφωνα με διηγήσεις των κατοίκων το χωριό δεν κατοικήθηκε από Τούρκους.

Το 1941 από το βομβαρδισμό σκοτώθηκαν: η Αλεξάνδρα Μπενάκη, η Μαληνάκη Ελένη και ο Δημήτρης Λυψάκης.

Παλαιότερες οικογένειες είναι οι: Κολφάκηδες, Προυκάκηδες, Μυλωνάκηδες, Πλουμωτάκηδες και Γυπάκηδες.

Το σημερινό χωριό κατοικείται χίλια χρόνια. Από τον Παξινό είναι και η καταγωγή του βουλευτή Μπιστολάκη Στέλιου, Προυκάκη Χρήστου συνταγματάρχη και Προυκάκη Νικολάου διευθυντή του Ταχυδρομείου. Τα σπίτια τους διατηρούνται σήμερα στο χωριό.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.