Χωριό και κοινότητα της επαρχίας Αγίου Βασιλείου. Είναι χτισμένο στους πρόποδες άγονων υψωμάτων σε υψόμετρο 350 μ. Απέχει 21 χμ. από το Ρέθυμνο και στα δυτικά του απλώνεται ένας κάμπος κατάφυτος από ελιές και αμπέλια. Οι κάτοικοι του ανέρχονται στους 150.
Το όνομα του χωριού προήλθε από την ομώνυμη εκκλησία που υπάρχει στο κέντρο του. Μέχρι το 1950 ονομαζόταν Νευς Άγιος Βασίλειος (νευς = τούρκικη λέξη που σημαίνει νέος). Η λέξη είχε προστεθεί για να διακρίνεται από την πρωτεύουσα της επαρχίας, ενώ αργότερα το 1950, περικόπηκε βάσει Νόμου για απλοποίηση.
Το πότε κτίστηκε το χωριό δε γνωρίζουμε. Οι κάτοικοι του είναι Κρητικοί. Παλιότερες οικογένειες είναι οι: Βολουδάκηδες, Γερουκάκηδες, Γυπαράκηδες, Κλειδήδες, Πετρουλάκηδες, Αλεθιζάκηδες, Στρατουδάκηδες. Κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Παράγουν λάδι, δημητριακά προϊόντα αχλάδια και κτηνοτροφικά προϊόντα.
Στην τοποθεσία Συνήσος υπάρχει βυζαντινό φρούριο. Στην περιοχή οι ιστορικοί τοποθετούν την Αρχαία Σύβριτο (Κάτω Σύβριτος) και στην περιοχή του Αμαρίου την Άνω Σύβριτο. Στην τοποθεσία Κυλιστρές του λόφου του Σελγί υπάρχουν ερείπια αρχαίου τείχους, πράγμα που μας οδηγεί στην υπόθεση ότι στην περιοχή αυτή υπήρχε παλιός οικισμός.
Στο βυζαντινό φρούριο ο Βενετσιάνος διοικητής συγκέντρωνε τον ντόπιο στρατό, που αποτελούνταν μόνο από τους προνομιούχους της περιοχής, τους λεγόμενους «Φήνίΐβαίβτί».
Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας έμεναν Τούρκοι στο χωριό, οι οποίοι έφυγαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών, όταν τέλειωσε ο πόλεμος.
Σε απόσταση 8 μ. από την είσοδο της εκκλησίας του Αγίου Βασιλείου υπάρχει μια μικρή τρύπα που οδηγεί σ’ ένα ανεξερεύνητο σπήλαιο, το οποίο μόνο στα πρώτα εξήντα πέντε μέτρα έχει εξερευνηθεί, ενώ στη συνέχεια γίνεται δαιδαλώδες.
Στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής οι κάτοικοι έκρυβαν εκεί τις περιουσίες τους για να τις γλιτώσουν από τις λεηλασίες, αλλά και από την απειλούμενη πυρπόληση του χωριού από τους κατακτητές. Σύμφωνα με ένα θρύλο, κάποτε ένας πετεινός μπήκε στο σπήλαιο από το χωριό του Αγίου Βασιλείου και βγήκε στο χωριό Φωτεινού.
Στο χωριό υπάρχει, όπως αναφέραμε, και η εκκλησία του Αγίου Βασιλείου, δίκλιτος, της οποίας το άλλο κλίτος είναι αφιερωμένο στην Άγια Παρασκευή. Ο παλιός ναός που πιθανό να ήταν ρυθμού βασιλικής, καταστράφηκε ή από κάποια επιδρομή Τούρκων ή από σεισμό. Λίγο πιο έξω από το χωριό υπάρχουν και τα ξωκλήσια του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου, του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, στο οποίο βρίσκεται και το νεκροταφείο του χωριού, του Αγίου Αντωνίου και τα χαλάσματα του Αγίου Γεωργίου.
Πιστεύεται ότι εκεί όπου είναι σήμερα το ξωκλήσι του Αγίου Αντωνίου παλιά υπήρχε οικισμός, του οποίου διακρίνονται μόνο τα χαλάσματα.
* Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.