Αγία Ρουμέλη Χανίων

Παραθαλάσσιο χωριά και κοινότητα της επαρχίας Σφακίων. Απέχει από τα Χανιά 75χμ. Φθάνει κανείς εδώ μετά από διαδρομή μιας ώρας και με βαποράκι, αφού ο δρόμος δεν έρχεται μέχρι τα χωριά. Είναι κτισμένο στο νοτιότερο σημείο του Φαραγγιού της Σαμαριάς. Κατοικείται από 40 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία, μελισσοκομία, συλλογή δικτάμου, εκμετάλλευση ταυ δασικού πλούτου και με τον τουρισμό.

Για την ετυμολογία της ονομασίας, επικρατέστερες είναι οι παρακάτω εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη, η λέξη Αγιά δεν εννοεί καμιά Αγία. Είναι η αραβική λέξη aya (νερό).

Όπως είναι γνωστό, αι Άραβες (Σαρακηνοί) είχαν καταλάβει την Κρήτη το 823μ.Χ. και τους έδιωξε το 961 ο στρατηγός και μετέπειτα αυτοκράτορας του Βυζαντίου Νικηφόρος Φωκάς. Αυτοί είπαν την περιοχή τούτη με τα πολλά νερά (το χειμώνα) Αγιά. Κι έμεινε η επωνυμία, όπως έμεινε και στην Αγιά που ’ναι έξω από τα Χανιά – κι έχει επίσης πολλά νερά.

Για τη λέξη Ρουμέλη, πρέπει να θυμηθούμε ότι τόσο οι Άραβες, όσο κι αι Τούρκοι αργότερα, έλεγαν Ρουμ τους Έλληνες (από το Ρώμη, Ρωμιοί). Ρουμελί, λοιπόν, θα πει ελληνικός τύπος. Η ίδια επωνυμία επικράτησε και για τη Στερεά Ελλάδα που λέγεται Ρούμελη, δηλαδή χώρα των Ελλήνων.

Ύστερα από τη χρήση αιώνων, οι δυο παλιές ξένες λέξεις παρέμειναν όπως ήταν αρχικά. Μόνη αλλαγή ήταν η αναβίβαση του τόνου. Από Ρουμελή, έγινε Ρουμέλη. Συνεπώς, Αγιά Ρουμέλη σημαίνει νερά του ελληνικού τόπου ή ελληνικά νερά.

Το χωριό εμφανίζεται επί μινωικής εποχής. Η καταγωγή των κατοίκων ήταν δωρική. Δίπλα στο σημερινό χωριό ήταν κτισμένη η αρχαία πόλη Τάρρα.

Οι παλιότερες οικογένειες του χωριού σώζονται με τα επίθετα: Βίγλης, Τζάτζιμος, Νταμουλιανός, Γερούκος, Μπιλάλης, Καλόγερος και Κατσανέβας.

Στα χρόνια της Ενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας οι Σφακιανοί ναυπηγούσαν εδώ τα καράβια τους. Το ναυπηγείο αυτό σήμερα έχει θαφτεί. Είχαν αναπτύξει δικό τους ισχυρά στόλο, που ταξίδευε μέχρι την Αφρική καθώς και σ’ ολόκληρο το Αιγαίο.

Οι Σφακιανοί με τα καράβια έκαναν εμπόριο (αλλά και πειρατεία). Για την απασχόληση των κατοίκων με τα ναυτικά, το τραγούδι του Δασκαλογιάννη αναφέρει, στους στίχους 955-956:

«Αι Γιάννη και Αράδαινα, Λουτρά κι Αγιά Ρουμέλη

που τα καράβια κάνασι οι Σφακιανοί μαρνέροι (ναυτικοί)».

Σε όλα τα επαναστατικά κινήματα η Αγιά Ρουμέλη έγραψε και τη δική της ιστορία. Η Γενική Επαναστατική Συνέλευση των Κρητών είχε εγκαταστήσει εδώ κεντρική αποθήκη πολεμοφοδίων, Ο Μουσταφά Πασάς, το 1866, επιτέθηκε με 3 τούρκικα πολεμικά στο μέρος, όπου κατέφυγαν τα γυναικόπαιδα. Μετά από πολλές προσπάθειες, οι Τούρκοι κατάφεραν να αποβιβαστούν στην παραλία, αλλά δεν πέτυχε η επιχείρησή τους.

Το 1867 ο Ομέρ Πασάς αποβίβασε 4.000 Τούρκους στο χωριό και ανάγκασε τους επαναστάτες να τραβηχτούν στο φαράγγι. Μην μπορώντας ο Ομέρ να μπει στο φαράγγι, για εκδίκηση έκαψε την Αγιά Ρουμέλη.

Το 1867, το πλοίο «Αρκάδι», με πλοίαρχο τον Κουρεντή, μετέφερε πολεμοφόδια και τροφές για την επανάσταση. Όταν εμφανίστηκε το τουρκικό πλοίο «Ιτζεντίν», το «Αρκάδι» απομακρύνθηκε.

«Από ψηλά ο Κουρεντής στον τιμονιέρη κρατεί:

«Τράβα ν΄ ανοίξομε! και σεις εις τα κανόνια όλοι!»

Δελφίνι το Αρκάδι μας τη Θάλασσα ταράζει

και τ’ ουρανού οι Θόλοι

μαυρίζουν από τον καπνό, που θυμωμένο χύνει.

Είναι λιοντάρι στο Θυμό, στο τρέξιμο δελφίνι!

«Βάλτε φωτιά!, στους ναύτες ο Κουρεντής φωνάζει,

«να μείνουν άλλα μια φορά οι Τούρκοι ντροπιασμένοι!

και τη σημαία τ’ Αρκαδιού με το δεξί βαστάζει δαφνοστεφανωμένη.

Σε βράχο ανεβαίνουνε, σε κύκλο γονατίζουν

και το Θεό ως μόνο τους προστάτη μακαρίζουν.

(Σπανάκης τόμος Β’ «Κήτη»).

Με την άφιξή τους εδώ οι Γερμανοί ίδρυσαν φυλάκιο και από εκεί πήγαιναν στα σπίτια του χωριού και έπαιρναν ό,τι είχαν ανάγκη.

Κατά το Σεπτέμβριο του 1941 επισκέφθηκε το χωριό ο Γερμανός στρατηγός Andre με άλλους 5 στρατιώτες για κυνήγι. Δεν κατόρθωσαν όμως να σκοτώσουν κανένα θήραμα. Φεύγοντας ο στρατηγός παρήγγειλε να του στείλουν στο Ηράκλειο κεφαλή αρσενικού αγριμιού. Ο Ρούσος Τζάτζιμος σκότωσε ένα, που παρέδωσε στο φυλάκιο της Αγιάς Ρουμέλης. Από κει το έστειλαν σαν δώρο στο Γερμανό στρατηγό, ο οποίος προκειμένου να δείξει την ευχαρίστησή του παραχώρησε ορισμένη ποσότητα σιταριού.

Στο χωριό, λόγω της τραχύτητας του εδάφους και κυρίως της ανυπαρξίας οδικής σύνδεσης, η βοτανοθεραπεία, η λατρεία προς το υπέρτατο ον και οι συνακόλουθες δεισιδαιμονίες ήταν πολύ αναπτυγμένες.

Τα πολλά χιόνια, η δύσβατη περιοχή και οι κακοτράχηλοι τόποι συντελούσαν στο να παθαίνουν ατυχήματα πολλοί κάτοικοι. Η παράδοση αναφέρει ότι σε ορισμένο σημείο και σε ορισμένη εποχή, ακούγονται οι κραυγές των σκοτωμένων.

Η εκκλησία του Χριστού ιδρύθηκε από τον Απόστολο Παύλο. Κατά την παράδοση επισκέφθηκε ο Απόστολος Παύλος την τοποθεσία Σαλούδα ή Γιαλούδα κατά παράφραση. Μεταξύ Αγιάς Ρουμέλης και Λουτρού υπήρχε μεγάλο ποτάμι. Εκεί έμεινε όταν τον πήγαιναν σιδηροδέσμιο στη Ρώμη για να τον δικάσουν, χωρίς να πάψει να κηρύσσει τη νέα θρησκεία. Λέγεται ότι 3.000 πίστεψαν και ο Απόστολος τους βάφτισε στον εδώ ποταμό. Προς τιμή του κτίσανε ναό, επί βυζαντινής εποχής.

Αργότερα έζησαν εδώ ασκητές, γιατί υπάρχουν στοιχεία που δηλώνουν ότι καλλιεργούνταν χωράφια.

 

*Στοιχεία από 1980-1995.

Φωτογραφία: https://www.studiosgeorge.gr