Καστάνιτσα Αρκαδίας

Η Καστάνιτσα βρίσκεται σκαρφαλωμένη σε μια πλαγιά του Πάρνωνα, σε υψόμετρο 840 μέτρων. Είναι ένα πανέμορφος παραδοσιακός οικισμός που περιβάλλεται από υπέροχα δάση με καστανιές, έλατα και πλατάνια. Τα λευκά πετρόκτιστα σπίτια, με στέγες από πλάκες σχιστόλιθου του Μαλεβού,  έντονα χρώματα στα παράθυρα και λουλουδιασμένες αυλές σε συνδυασμό με τους ασβεστωμένους πλακόστρωτους δρόμους συνθέτουν ένα ειδυλλιακό τοπίο που χαρίζει μια αιγαιοπελαγίτικη όψη στο ορεινό αυτό χωριό. Ανήκει διοικητικά στον Δήμο Βόρειας Κυνουρίας και βρίσκεται κοντά στα όρια των νομών Αρκαδίας και Λακωνίας.

Η Καστάνιτσα είναι ένα από τα αρχαιότερα υπάρχοντα ορεινά Κυνουριακά χωριά του Πάρνωνα, αλλά και το αρχαιότερο Τσακωνοχώρι. Οι Τσάκωνες ήταν Λάκωνες που μετά τις επιδρομές των Σλάβων στα τέλη του 6ου αιώνα δεν ακολούθησαν την πορεία προς την Μονεμβασία αλλά ανέβηκαν προς τις πλαγιές του Πάρνωνα όπου απομονωμένοι, λόγω εδαφικής μορφολογίας αλλά και των μεγάλων αποστάσεων διαμόρφωσαν με την πάροδο του χρόνου ένα ιδιαίτερο τσακώνικο γλωσσικό ιδίωμα που σήμερα μιλούν κυρίως η Καστάνιστα και η Σίταινα. Ο πρώτος που αναφέρεται στους Τσάκωνες είναι ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος τον 9ο αιώνα μ.Χ. Γύρω στο 1293 οι Τσάκωνες που απέμειναν από τις επιδρομές των Φράγκων δημιούργησαν το πρώτο τσακωνοχώρι, την Καστάνιτσα. Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ανδρόνικος εξέδωσε χρυσόβουλο διάταγμα με το οποίο έδινε νέα προνόμια στην Καστάνιτσα και στα άλλα νέα τσακωνοχώρια. Το 1437, ο Δεσπότης του Μυστρά εξέδωσε αργυρόβουλο διάταγμα παραχωρώντας προνόμια σε διάφορες περιοχές και μαζί στην Καστάνιτσα που εξακολουθούσε να ακμάζει, απολαμβάνοντας μάλιστα και κάποιας μορφής αυτοδιοίκηση.

Η παράδοση αναφέρει πως το χωριό προήλθε από την συνένωση δύο οικισμών, του Πενταλώνα και του Μπεζενίκου, τα ερείπια του οποίου διατηρούνται μέχρι σήμερα. Η μεταστέγαση των δύο αυτών οικισμών πιστεύεται πως έγινε πριν την Φραγκοκρατία (1204), στην σημερινή τοποθεσία, που για την εποχή εκείνη ήταν πέρασμα στρατηγικής σημασίας που ένωνε την Αργολίδα με τη Λακωνία.  Για να έχουν μάλιστα τον έλεγχο του περάσματος, οι Βυζαντινοί έχτισαν στην κορυφή του μικρού λόφου του χωριού Πύργο.

Η ιστορική συνέχεια της Καστάνιτσας στους επόμενους αιώνες αποδεικνύεται από τις μαρτυρίες ξένων περιηγητών τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Στο μεγάλο ξεσηκωμό του γένους σύσσωμο το χωριό πήρε μέρος στην Επανάσταση και μεγάλες ομάδες Καστανιτσιωτών αγωνίστηκαν σε όλες τις σημαντικές μάχες. Στις 27 Ιουλίου του 1826 οι κάτοικοι του οικισμού αγωνίστηκαν κατά των επιδρομέων Τουρκοαιγυπτίων γύρω από τον Πύργο και τους κοντινούς λόφους επιτυγχάνονταν να σώσουν την Καστάνιτσα από βέβαιο αφανισμό.

Η Καστάνιτσα έχει διατηρήσει τον παραδοσιακό της χαρακτήρα με τα πετρόχτιστα σπίτια με   τις πλακοσκεπείς σκεπές και όμορφα ξύλινα μπαλκόνια, με πέτρινες τοξωτές εξώπορτες, με χαρακτηριστικά πυργόσπιτα τριακοσίων και πλέον χρόνων, με τα πλακόστρωτα γραφικά σοκάκια της. Στην Πλατεία Καψαμπέλη, όπου η θέα φτάνει μέχρι τον Αργολικό Κόλπο, βρίσκεται ο πολιούχος Ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, ο οποίος χτίσθηκε το 1780 μετά από ειδική άδεια του τότε Τούρκου Αγά της Τρίπολης που είχε επισκεφθεί την Καστάνιτσα και έμεινε απόλυτα ευχαριστημένος από την φιλοξενία των κατοίκων και από τα όμορφα δώρα τους. Το 1810 με χρήματα του αείμνηστου Καστανιτσιώτη Ηλία Μάνεση αξιωματούχου της Αικατερίνης της Μεγάλης αλλά και των ιδρυτικών μελών της Φιλικής Εταιρείας από το 1818 κατασκευάσθηκε στην Οδησσό και μεταφέρθηκε στην Καστάνιτσα το περίτεχνο ξύλινο τέμπλο ρώσικης τεχνοτροπίας που κοσμεί και σήμερα τον Ιερό Ναό που δεσπόζει στο κέντρο του Χωριού.

Στην Πλατεία του Αγιάννη, στο κτίριο του παλιού Δημοτικού Σχολείου στεγάζεται το Κέντρο Ενημέρωσης Καστάνιτσας όπου παρουσιάζονται εκθέσεις για τη μοναδική  χλωρίδα και πανίδα του Πάρνωνα, για τα μονοπάτια και φαράγγια της περιοχής, καθώς και για την αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα της Καστάνιτσας αλλά και των γύρω χωριών.

Στο βόρειο τμήμα του χωριού, πάνω σε λόφο, ξεχωρίζουν τα ερείπια του Πύργου που χτίσθηκε από τους Βυζαντινούς του Δεσποτάτου του Μυστρά τον 14ο αιώνα και αποτελούσε σημαντικό οχυρωματικό έργο για τον έλεγχο του σημαντικού δρόμου που ξεκινούσε από την Αργολίδα και κατέληγε στην Λακωνική πεδιάδα. Σε πλήρη μορφή ο Πύργος ήταν δίπατος, ξεπερνούσε σε ύψος τα οκτώ μέτρα, ενώ τα πέτρινα τοιχία ήταν περίπου ενάμιση μέτρο και κυκλικά είχε παντού πολεμίστρες. Την εποχή της Τουρκοκρατίας αποτελούσε σημαντικό καταφύγιο για τους κατοίκους και δεν ήταν λίγες οι μάχες που δόθηκαν με επιτυχία μέσα από τα τείχη του. Γύρω στο 1810 ο Πύργος συντηρήθηκε με έξοδα του Καστανιτσιώτη Οπλαρχηγού Καψαμπέλη και προς τιμή του οι Καστανιτσιώτες τον ονόμασαν Πύργο του Καψαμπέλη. Ο Πύργος δυστυχώς γκρεμίστηκε το 1948, την εποχή του Εμφυλίου Πολέμου και σήμερα υπάρχουν τα ερείπια του. Για την ανάβαση των επισκεπτών υπάρχει πλακοστρωμένο μονοπάτι με ξύλινη περίφραξη.

Το χωριό περιβάλλεται από καστανόδασος πολλών εκατοντάδων στρεμμάτων και όπως είναι φυσικό διοργανώνεται κάθε χρόνο η γιορτή του κάστανου, με τον καρπό που προσφέρει απλόχερα η φύση στην Καστάνιτσα να έχει την τιμητική του. Επίσης κάθε χρόνο διοργανώνονται κι άλλες κοινωνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις που συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον πλήθους κόσμου από τις γύρω περιοχές.

 

Φωτό: https://www.discoverkynouria.gr/el/sights/kastanitsa