Βόιλα Σητείας

Είναι ένα παλιό, ερειπωμένο χωριό, που υπάγεται στην κοινότητα Χανδρά Σητείας, του νομού Λασιθίου. Βρίσκεται σε απόσταση 1 χλμ. από το ιστορικό χωριό Χανδρά, που την προστασία του έχει αναλάβει η Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Το χωριό αυτό κτίστηκε κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας. Στην απογραφή του “Καστροφύλακα”, το 1583, η Βόιλα είχε 301 κατοίκους.

Τ’ όνομά του προέρχεται από το βυζαντινό όνομα Βοϊλάς ή Βολιάς. Οι Βυζαντινοί έδιναν αυτό το όνομα στους βογιάρους, δηλαδή τους ευπατρίδες και γαιοκτήμονες. Η λέξη αυτή έχει σλαβική προέλευση. Είναι όμως ακόμα πιθανό, η ονομασία του χωριού να έχει σχέση με τη λέξη βους και να υποδηλώνει τον τόπο βοσκής αγελάδων.

Η Βόιλα είναι ένα έρημο και εγκαταλειμμένο χωριό, αλλά παρουσιάζει πολλές γραφικότητες. Τα στενά δρομάκια του, οι ενετικές καμάρες, οι θόλοι, τα τόξα και τα μιορειπωμένα σπίτια δίνουν μια εικόνα που κάνει τον επισκέπτη να φανταστεί όλη τη ζωντάνια και την ομορφιά που θα είχε το χωριό στη μεγάλη πορεία της ιστορίας του.

Σήμερα, δεν είναι γνωστό ποιος ήταν ο φεουδάρχης της Βόιλας. Πολλά στοιχεία, όμως, μας οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι το χωριό ανήκε στην ενετική οικογένεια των Ζένων. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η οικογένεια αυτή εξισλαμίστηκε. Από τους Ζένηδες πρέπει να προήλθε ο φοβερός γενίτσαρος της περιοχής Τζιν Αλής ή Τζεναλής. Στο χωριό σώζονται ακόμα τα ερείπια ενετικού πύργου και δίπλα του μια μισο ερειπωμένη εκκλησία, που είναι γνωστή σαν εκκλησία του Τζιναλή. Πάνω από το χωριό, στην κορυφή κάποιου υψώματος, υπάρχει επίσης ένα ισχυρό φρούριο που κτίστηκε κατά την Ενετοκρατία.

Στη Βόιλα έχουν απομείνει από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, δυο βρύσες που έχουν ακόμα και σήμερα άφθονο κρύο νερό. Εδώ, διακρίνονται ανάγλυφες τούρκικες επιγραφές.

Το μνημείο όμως που αξίζει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο να επισκεφτεί κανείς στη Βόιλα, είναι η διμάρτυρη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που, όπως φαίνεται κτίστηκε το 15ο αιώνα. Εδώ υπάρχει ο τάφος της οικογένειας των Σαλαμών. Πάνω από τον τάφο, στον τοίχο του ναού, βρίσκεται τοιχογραφία της Θεοτόκου με τον Ιησού στα γόνατά της και από κάτω η επιγραφή:

“Ω, τύμβε πικρέ και πολλών πόνων γέμων Έχω σε και βλέπω σε εχθρόν και φίλον Φίλον μεν ως έχοντα τους πεφιλημένονς. Εχθρόν δε ως φθείροντα αυτών τα κάλη”.

Το επώνυμο Σολωμός ή Σαλαμός αναμφίβολα έχει ρίζα από το εβραϊκό Σολομών και πρόκειται για οικογένεια Εβραίων, που εκχριστιανίστηκε και εγκαταστάθηκε στην περιοχή της Σητείας. Το επίθετο Σολωμός, το συναντάμε σήμερα σε μερικά χωριά της Σητείας και πιστεύεται ότι πολλοί Σολωμοί κατοικούσαν στο Χανδρά. Είναι λοιπόν πιθανό οι Σολωμοί της Ζακύνθου, απ’ όπου κατάγεται και ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός, να έχουν σχέση με τους Σαλαμούς της Σητείας.

Ακόμα, στο βουνό Καστρί, πάνω από τη Βόιλα, υπάρχουν ίχνη φρυκτωρίας, απ’ όπου οι αρχαίοι Μινωίτες έστελναν μηνύματα με τη φωτιά.

Οι κάτοικοι της γύρω περιοχής έχουν πλάσει πολλές γραφικές ιστορίες για τα ερείπια αυτού του μεσαιωνικού χωριού, που μιλάνε για φαντάσματα και τέρατα. Μια απ’ αυτές λέει ότι στη Βόιλα παρουσιάζεται ένα μεγάλο και χοντρό φίδι τριών μέτρων, που έχει τη μορφή δράκοντα. Είναι το γνωστό «στοιχειό της Βόιλας».

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.

Φωτογραφία: https://www.crete-today.com