Χωριό και κοινότητα της επαρχίας Κυδωνίας. Απέχει 15χμ. νοτιοδυτικό από τα Χανιά, σε υψόμ. 80μ. και κατοικείται από 800 άτομα, Το χωριό παράγει κρασί, επιτραπέζια σταφύλια, κηπευτικά, τζάνερα, κορόμηλα, βερίκοκα, απίδια, κεράσια, καρύδια, κάστανα, αμύγδαλα. Εκτρέφονται και πουλερικό. Όλη η περιοχή είναι κατάφυτη από εσπεριδοειδή (80.000 πορτοκαλιές), που είναι το κύριο προϊόν του χωριού.
Στην κοινότητα υπάγεται το χωριό Σκονίζο. Υπάρχουν δυο εκδοχές σχετικά με την προέλευση της ονομασίας του χωριού. Η πρώτη εκδοχή αναφέρει ότι προέρχεται από τις λέξεις βατός + λάκκος. Βατός, γιατί ήταν βατός ο δρόμος προς τα Χανιά και λάκκος, που σημαίνει λεκανοπέδιο. Βατός λάκκος = Βατόλακκος.
Η δεύτερη εκδοχή αναφέρει ότι η ονομασία Βατόλακκος προέρχεται από τις λέξεις βάλτος + λάκκος ή βάτος + λάκκος, επειδή η περιοχή είχε πολλούς βάλτους και βάτους. Το δεύτερο συνθετικό σημαίνει λεκανοπέδιο.
Είναι άγνωστο πότε κτίστηκε το χωριό. Οι κάτοικοι είναι γηγενείς Κρήτες. Παλιότερες οικογένειες είναι οι Πετραντωνάκηδες, Περουλάκηδες, Γαλανάκηδες ,Βαρυπατάκηδες, Μαριολάκηδες, Χριστοδουλάκηδες, Καρατζάκηδες, Σταφυλαράκηδες, Στιβανάκηδες, Παπαδάκηδες, Ηλιάκηδες από την επαρχία Αποκορώνου, Χατζηδάκηδες, Μωραϊτάκηδες, Σπυράκηδες από το Άργος,Αναγνωστόπουλοι από το 1918 από τη Μάκρη Μικράς Ασίας, Κατσουλάκηδες από τα Σφακιά, Νικολαντωνάκηδες από τα Παλιά Ρούματα, Μιχελάκηδες, Παυλουδάκηδες και Μαρκουλάκηδες.
Στα Προβάρματα βρέθηκαν πολλοί τάφοι, σήμερα έχουν εκσκαφεί και όλη η περιοχή είναι καλλιεργήσιμη. Βρέθηκαν επίσης θραύσματα μαρμάρων, που δηλώνουν ότι υπήρχε οικισμός επί της εποχής των Σαρακηνών, τους οποίους εξολόθρευσε ο Νικηφόρος Φωκάς. Η παράδοση αναφέρει ότι η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής κτίστηκε επί Βυζαντινών από κάποιο κυρ Γιάννη στα Προβάρματα, που από τότε ονομάστηκε Άι Κυρ-Γιάννης η τοποθεσία και η εκκλησία.
Ο Βατόλακκος κατοικούνταν από Τούρκους (5 μετόχια). Στην τοποθεσία Χριστός, η οποία βρίσκεται δυτικό του χωριού σε απόσταση 500μ. και είναι τώρα ακατοίκητη, κατοικούσαν οι Χριστιανοί. Σώζεται μόνο το εκκλησάκι του Χριστού.
Ο Τούρκος Κουτσούκ Αλή κατοικούσε στη γειτονιά Τζιγκούνια, η οποία ονομαζόταν έτσι, γιατί είχε πολλές βρύσες με λίγο νερό. Ο Κουτσούκ Αλή με τη βοήθεια των Τούρκων του Ψαθόγιαννου έσφαξαν τους κατοίκους και έκαψαν τις καλύβες. Ο γενίτσαρος αγάς Πλεύρης είχε το μετόχι Πάνω Ξεροκόμπια. Ονομαζόταν έτσι, γιατί δεν είχε νερό το μέρος και ήταν ξερότοπος. Από εκεί περνούσε ο δρόμος της επαρχίας Σελίνου και τους χωρικούς, που περνούσαν από δω, τους έσφαζε ή τους τρομοκρατούσε.
Ο αγάς Γερτής έμενε στο Μεσοχώρι. Ο τέταρτος αγάς ο Αλής Τζορπατζής, κατείχε τα Ντορμπατζιανά στα νότια της κοινότητας. Ο τελευταίος αγάς έμενε στη γειτονιά Σπυριανά που το όνομά της οφείλει στον πρώτο κάτοικο, το Σπυράκη.
Οι Χριστιανοί κάτοικοι, που μένανε στο Χριστό από το 1864 μέχρι το 1896 έβαλαν φωτιές και έκαψαν τις περιουσίες και τα μετόχια των Τούρκων, οι οποίοι τελικά αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό. Οι Χριστιανοί, λοιπόν, έμειναν στα σπίτια των Τούρκων ή έκτισαν άλλα και έτσι κατοίκησαν όλο το χωριό. Οι Τούρκοι κατέφυγαν στα Χανιά, αφού πρώτα οι κάτοικοι τους αποζημίωσαν για τις περιουσίες και τα σπίτια τους.
Οι κάτοικοι του Βατόλακκου έλαβαν μέρος σ’ όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες του Έθνους. Στην περίοδο της Γερμανικής Κατοχής οι Γερμανοί πολιόρκησαν το χωριό και συνέλαβαν τους κατοίκους, την 1η Αυγούστου 1941. Μεταξύ αυτών ήταν γυναικόπαιδα καθώς και ανάπηροι. Στον ποταμό Κερίτη του Αλικιανού εξετέλεσαν 20 χωριανούς. Οι νέοι, επειδή ήξεραν ότι ήταν ύποπτοι και φοβόντουσαν τα αντίποινα των Γερμανών έμεναν τα βράδια στα βουνό. Οι ναζί σκότωσαν σποραδικά άλλους επτά. Στο χωριό στήθηκε ηρώο στη μνήμη των πεσόντων σε όλους τους πολέμους με έξοδα της κοινότητας.
Νότια της κοινότητας σε απόσταση 4χμ.υπόρχει η μικρή σπηλιά της Καλογράς η Τρύπα. Αναφέρεται ότι επί Τουρκοκρατίας προκειμένου να αποφύγει τους Τούρκους μια καλογριά έμεινε εκεί, όπου και πέθανε.
Στο Βατόλακκο υπάρχουν πολλές εκκλησίες. Ο Άγιος Νικόλαος, που βρίσκεται στο νεκροταφείο, καταστράφηκε από τους Γερμανούς και ανακαινίστηκε. Ο Άι Κυρ-Γιάννης ή Ζωοδόχος Πηγή ξωκλήσι που κτίστηκε επί της εποχής του Νικηφόρου Φωκά από κάποιο κυρ-Γιάννη. Ο ιδρυτής της εκκλησίας γιορτάζει την Παρασκευή μετά το Πάσχα. Η εκκλησία Πέτρου και Παύλου κτίστηκε το 1814 και ανακαινίστηκε το 1864. Ο Χριστός ή Υπαπαντή είναι παλιά εκκλησία, που γιορτάζει στις 6 Αυγούστου.
Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου είναι από την εποχή των Βενετών. Επί Τουρκοκρατίας ήταν κρυφό σχολειό. Βρίσκεται σε απόσταση 2χμ. δυτικά του χωριού. Ο Άγιος Στυλιανός είναι κτισμένος νότια του χωριού σε απόσταση 2χμ. πριν από 25 χρόνια περίπου.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.
