H Βαρβάρα είναι ένα ορεινό παραδοσιακό χωριό της Χαλκιδικής, χτισμένο κοντά σε δάσος με πυκνή βλάστηση, καταρράκτες και άφθονα νερά. Το όνομά του το οφείλει στην πολιούχο του Αγία Βαρβάρα, προστάτιδα των μεταλλωρύχων, καθώς το χωριό ανήκε στα περίφημα Μαντεμοχώρια της Χαλκιδικής όπου λειτουργούσαν μεταλλεία.
Η περιοχή βρισκόταν σε ακμή από το 1530, αφότου ο σουλτάνος Σουλεϊμάν Α΄ αναδιοργάνωσε τα μεταλλεία που του απέφεραν μεγάλο κέρδος από τη φορολογία. Κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα έρχονταν για δουλειά στα μεταλλεία άτομα διαφόρων εθνικοτήτων. Υπεύθυνος για τη φύλαξη του μεταλλείου ήταν αξιωματούχος που έφερε τον τίτλο Madem-Emini και διέθετε στρατιωτική δύναμη, χωρίς, όμως, το δικαίωμα να επεμβαίνει στα εσωτερικά της κοινότητας. Καθένα από τα δώδεκα Μαντεμοχώρια είχε τη δική του ξεχωριστή κοινοτική διοίκηση, εξέλεγαν δώδεκα προεστούς έναν από κάθε χωριό, και αυτοί τους τέσσερις βεκίλειδες που συγκροτούσαν την κεντρική διοίκηση.
Κάτοικοι των Μαντεμοχωρίων και μαζί τους μοναχοί από το Άγιο Όρος, έχοντας αρχηγό τον Εμμανουήλ Παππά άρχισαν την επανάστασή τους τον Ιούνιο του 1821. Τα γυναικόπαιδα της Βαρβάρας βλέποντας πως απειλούνταν από την εκδίκηση των Τούρκων πήραν τις εικόνες τους και κατευθύνθηκαν προς το Άγιο Όρος. Έτσι, όταν έφτασαν οι Τούρκοι στο χωριό, βρήκαν τη Βαρβάρα έρημη και την έκαψαν. Λέγεται, μάλιστα, ότι έσφαξαν ένα κοπάδι πρόβατα και στερέωσαν τα κεφάλια τους σε κούτσουρα προς παραδειγματισμό.
Η Βαρβάρα εκπροσωπήθηκε και στον Μακεδονικό Αγώνα, ενώ κατά τον Εμφύλιο πόλεμο, το φθινόπωρο του 1947, οι κάτοικοι υποχρεώθηκαν από το Ελληνικό κράτος να εγκαταλείψουν το χωριό τους επειδή βρισκόταν στο επίκεντρο της περιοχής διεξαγωγής μαχών. Επέστρεψαν στα σπίτια τους με τη λήξη του Εμφυλίου, την άνοιξη του 1950.
Το χωριό έχει όμορφα πέτρινα σπίτια, καλντερίμια και παλιές εκκλησίες. Αυτό που το κάνει, όμως, ξεχωριστό είναι το υπέροχο δάσος της Κηπουρίστρας, ένας τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Δύο μονοπάτια οδηγούν προς τους καταρράκτες προσφέροντας μοναδικές εμπειρίες σε φυσιολάτρες που επισκέπτονται το χωριό. Η βλάστηση του δάσους περιλαμβάνει κυρίως ίταμους, σκλήθρα, φλαμουριές, οξιές και άγριες φουντουκιές.
Το χωριό πανηγυρίζει στη γιορτή της Αγίας Βαρβάρας στις 4 Δεκεμβρίου και στη γιορτή του Αγίου Γεωργίου. Κάθε καλοκαίρι διοργανώνεται από τον πολιτιστικό σύλλογο του χωριού το Φεστιβάλ Βαρβάρας με πλούσιες πολιτιστικές εκδηλώσεις που συγκεντρώνει πολύ κόσμο από τη γύρω περιοχή αλλά και επισκέπτες της Χαλκιδικής που σπεύδουν για να γιορτάσουν αλλά και να απολαύσουν το υπέροχο φυσικό τοπίο και την τοπική κουζίνα της Βαρβάρας.