Οι Πρινές είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Μυλοποτάμου που απέχει 32 χμ. από το Ρέθυμνο. Βρίσκεται σε υψόμετρο 400 μ. και έχει 116 κατοίκους. Μέσα στα όρια της κοινότητας υπάρχουν τα ερείπια της αρχαίας πόλης Ελεύθερνας.
Για την προέλευση του ονόματος του χωριού υπάρχουν δυο εκδοχές. Η πρώτη υποστηρίζει ότι προέρχεται από ένα δέντρο Πρίνος (είδος πουρναριού που γίνεται μεγάλο δέντρο). Σήμερα στο χωριό υπάρχει μεγάλη έκταση με τέτοια δέντρα. Μια δεύτερη άποψη υποστηρίζει ότι το όνομα του χωριού προέρχεται από τη λέξη Πρανές (πλαγιά εδάφους) και κατ’ επέκταση Πρηνές. Μάλιστα υποστηρίζουν ότι η αρχική γραφή ήταν Πρηνές.
Το χωριό αποτελεί τη συνέχεια της αρχαίας πόλης Ελεύθερνας. Με τη σημερινή του μορφή εμφανίζεται στα μέσα του 16ου αιώνα όταν ήρθαν οι πρώτοι κάτοικοι και εγκαταστάθηκαν κοντά στην εκκλησία της Αγίας Άννας 800 μ. βόρεια του χωριού, όπου και διατηρούνται ερείπια σπιτιών. Στον καιρό της Τουρκοκρατίας ήλθαν και κατοίκησαν Τούρκοι και έτσι οι Χριστιανοί αναγκάστηκαν να φύγουν και να εγκατασταθούν στο σημερινό χωριό.
Παλιότερες οικογένειες είναι οι Ζαχαράκηδες, οι Αποοτολάκηδες, οι Σταυρακάκηδες, οι Γερακάρηδες και οι Δροσάκηδες. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Καλλιεργούν ελιές, αμπέλια, χαρούπια και παράγουν κτηνοτροφικά προϊόντα.
Παλιότερα και μέχρι το 1934, ήταν έδρα κοινότητας με τα εξής 5 χωριά: Κηνυζιανά, Τριπόδω, Λαγκά. Ελεύθερνα και Κάτω Τριπόδω.
Όπως αναφέραμε πιο πάνω ο Πρινές αποτελεί τη συνέχεια της αρχαίας πόλης Ελεύθερνας. Σε μικρή απόσταση από το χωριό έχουν βρεθεί τα ερείπια της αρχαίας πόλης, με τρεις δεξαμενές μινωικής εποχής από τις οποίες υδρευόταν η ανατολική πλευρά της πόλης. Βρέθηκαν επίσης το φρούριο της αρχαίας Ελεύθερνας. μινωικής εποχής, με την ονομασία Ελληνιστικός Πύργος, μια πέτρινη γέφυρα στο κάτω μέρος της πόλης με μια καμάρα, σπουδαίας αρχιτεκτονικής και γυναικείο άγαλμα που σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Ηρακλείου. Η αρχαία πόλη καταστράφηκε στα τέλη του 15ου αιώνα από τους Ενετούς.
Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας οι Τούρκοι είχαν κτίσει φυλάκια (κουλέδες) Σε μια μάχη που έγινε και που πήραν μέρος ο οπλαρχηγός Μυλοποτάμου Γερακάρης σκοτώθηκαν 4-5 Έλληνες και 30 Τούρκοι. Τη μάχη όμως, την έχασαν οι Έλληνες, γιατί δεν πρόλαβαν να έρθουν οι ενισχύσεις από το Αμάρι και έτσι αναγκάστηκαν να οπισθοχωρήσουν.
Κατά την επανάσταση του Θέρισσου το 1905, οι κάτοικοι του Πρινέ με αρχηγό τον Πυράκη από το Μελιδόνι, επαναστάτησαν κατά των Ρώσων τοποτηρητών χωρίς όμως αποτέλεσμα. Οι Ρώσοι μπήκαν στο χωριό και έμειναν για ένα χρόνο περίπου, σύμφωνα με διηγήσεις των κατοίκων, προσπαθώντας να καταστείλουν όλες τις επαναστάσεις.
Οι εκκλησίες του χωριού είναι η εκκλησία του Σωτήρα Χριστού, βυζαντινής εποχής με τοιχογραφίες από τις οποίες σώζονται μερικές μόνο. Υπάρχει και μια ενετική επιγραφή η οποία υποδηλώνει αναστήλωση που έγινε στην εκκλησία τον 16ο αιώνα. Στη διάρκεια αναστηλώσεων βρέθηκαν εκεί 12 φάτνες (ματζαδούρες) απ’ όπου έτρωγαν σανό τα ζώα. Σύμφωνα με την παράδοση εκεί υπήρχε ένα ενετικό μοναστήρι. Δίπλα στην εκκλησία έχει βρεθεί και ένα ενετικό νεκροταφείο ομαδικών τάφων όπου μεταξύ των άλλων έχουν βρεθεί πόρπες και ένα χάλκινο ξίφος. Άλλες εκκλησίες είναι της Αγίας Άννας, υστεροβυζαντινής εποχής, μερικώς κατεστραμμένη με ίχνη τοιχογραφιών, της Αγίας Ειρήνης που σήμερα υπάρχουν μόνο τα θεμέλια της εκκλησίας η οποία καταστράφηκε από τους Σαρακηνούς, του Αγίου Μάρκου, παλιά, κατεστραμμένη εκκλησία και του Προφήτη Ηλία. Σύμφωνα με την επιγραφή έξω από την πόρτα της εκκλησίας πρέπει να ιδρύθηκε στα 1864. Όμως μέσα στο ιερό υπάρχει η χρονολογία 1810.
Ωραιότατος είναι ο Χαϊνόοπηλιος, σπηλιά με σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Ονομάστηκε έτσι γιατί εκεί έβρισκαν καταφύγιο οι χαΐνηδες. Ανατολικά του χωριού υπάρχει ο ξεροπόταμος της Κυριακής που χωρίζει τις κοινότητες Μαργαριτών και Πρινές και στα δυτικά ο ξεροπόταμος Βασιλάκη, που χωρίζει τις κοινότητες Πρινές και Ελεύθερνας.
Το χωριό έχει τρία φαράγγια, του Μαροθέ, το Κλίμα και το Γαϊδαρόλαγγο με αρκετή βλάστηση από αζίλακες και πρινάρια. Εκεί που ενώνονται τα τρία φαράγγια ξεκινάει ο ποταμός Κυριακής.
Για την αρχαία Ελεύθερνα επιζεί μέχρι σήμερα μια τοπική παράδοση: Όταν οι Αξότες πολιορκούσαν την Ελεύθερνα, οι Ελευθερνιώτες έβγαλαν από κρυφή πόρτα 10 κοπέλες και τις στείλανε ζητιάνες διακονιάρισσες στην Αξό όπου τις φιλοξένησαν οι Αξιότισσες γυναίκες, οι οποίες μένανε μόνες τους γιατί οι άντρες τους ήταν στον πόλεμο. Το βράδυ λοιπόν έχοντας όλες συνεννοηθεί βγήκαν έξω και έβαλαν φωτιά στην πόλη σε 10 διαφορετικά σημεία. Όταν οι Αξότες είδαν τη φωτιά σταμάτησαν την πολιορκία και γύρισαν πίσω στην πόλη τους.
Εδώ κατασκευάστηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. η πρώτη κρητική λύρα από τον Αμήτορα, λυρικό ποιητή της Κρήτης, τον οποίο αναφέρει ο Αθηναίος.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.
Φωτογραφία: http://rethnea.gr