O Πολυάραβος είναι ένας μικρός, ερειπωμένος σήμερα, οικισμός της Μάνης χτισμένος σε μια ελατόφυτη πλαγιά του βουνού Ζήζιαλη της οροσειράς του Ταϋγέτου, σε υψόμετρο 877 μέτρων. Εκεί, στις 28 Αυγούστου 1826, έγινε μία από τις σημαντικότερες μάχες της Ελληνικής Επανάστασης μεταξύ των Μανιατών πολεμιστών και των Αιγυπτίων στρατιωτών του Ιμπραήμ, καθώς η ελληνική νίκη ματαίωσε τα σχέδια του Ιμπραήμ για εισβολή στη Μάνη και τόνωσε το ηθικό των υπόλοιπων αγωνιζόμενων Ελλήνων. Μια βόλτα στον Πολυάραβο είναι ένα ταξίδι στο χρόνο…
Η αρχική ονομασία του οικισμού ήταν Πολυτζάραβος, δηλαδή τόπος με πολλά τσ(ζ)άρα (εκ τσιτακισμού της λέξης σάρο) που είναι ένα είδος φρύγανου από τα οποία κατασκευάζονται τα σάρωτρα. Το τοπωνύμιο Πολυάραβος δόθηκε μετά τη νικηφόρα μάχη για να δηλώσει τον τόπο όπου σκοτώθηκαν πολλοί Άραβες του Ιμπραήμ.
Σύμφωνα με περιγραφές ο Πολυάραβος αριθμούσε την περίοδο της Επανάστασης 60-80 σπίτια, τα οποία ονόμαζαν πύργους γιατί ήταν πολύ στέρεα με χοντρούς τοίχους και πολλά είχαν στη στέγη τους επάλξεις. Οι στέγες καλύπτονταν με πέτρινες πλάκες επειδή τα κεραμίδια μπορούσαν να παρασυρθούν από τους ανέμους. Σήμερα, στο έρημο χωριό που έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός στέκουν περίπου 35 σπίτια τα οποία όμως έχουν εγκαταλειφθεί γιατί το κόστος επισκευής λόγω της μεταφοράς υλικών σε μία τόσο δύσβατη περιοχή είναι απαγορευτικό.
Αξιόλογο μνημείο του Πολυάραβου είναι ο ναός του Αγίου Κωνσταντίνου που υπολογίζεται ότι χτίστηκε προς το τέλος του 19ου αιώνα και ήταν η κεντρική εκκλησία του οικισμού. Είναι κατασκευασμένος με τοπική πέτρα και ορθογωνισμένες λαξευτές πέτρες στις γωνίες και έχει τρίπλευρη αψίδα, δύο πύλες εισόδου και μεγάλα παράθυρα με ημικυκλικά τόξα. Το κτιστό του τέμπλο έχει εικόνες των αρχών του 20ού αιώνα και η καμπάνα διαθέτει ανάγλυφες παραστάσεις του Εσταυρωμένου, της Γέννησης και Αγγέλων. Άλλη όμορφη εκκλησία στους πρόποδες του λόφου του οικισμού είναι η Κοίμηση της Θεοτόκου με σπάνια τοιχογραφία του Αρχάγγελου Μιχαήλ σε φυσικό μέγεθος. Στο προαύλιο της εκκλησίας έχει στηθεί το Ηρώο προς τιμήν των πεσόντων στη Μάχη του Πολυάραβου, μια μεγάλη στήλη από λευκό μάρμαρο επάνω σε βάθρο που έχει έναν τεράστιο αμφορέα στο επάνω μέρος της.
Λίγα μέτρα πιο πάνω από την εκκλησία της Παναγίας βρίσκεται μια ωραία βρύση με θόλο και τρεις μαρμάρινους κρουνούς που τρέχουν άφθονο καθαρό νερό. Η τοπική παράδοση λέει μάλιστα ότι σε αυτή τη βρύση σκότωσε η θρυλική Ελένη Αναειπόνυφη τον μοναδικό Αιγύπτιο στρατιώτη που κατόρθωσε να φτάσει τόσο ψηλά μέσα στο χωριό.
Κάθε χρόνο στην επέτειο της Μάχης του Πολυάραβου γίνονται διάφορες εκδηλώσεις που ξεκινούν με επίσημη δοξολογία στον ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου και συνεχίζονται με ομιλίες για την ιστορία του τόπου και τη σημασία της μάχης, παραδοσιακό γεύμα και λαϊκή μουσική.
Φωτό: https://oimaniateseinaipantou.blogspot.com/ (Πέτρος Αθανασάκος)