Η Περαχώρα είναι χτισμένη στη θέση της αρχαίας Περαίας, η οποία είχε κατοικηθεί ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους, όπως αποδεικνύεται από τα μεσοελλαδικά και υστεροελλαδικά ευρήματα των ανασκαφών στην περιοχή. Απέχει 12 χιλιόμετρα από το Λουτράκι και αριθμεί πάνω από 1.000 κατοίκους.
Η περιοχή βρισκόταν στην ακμή της μεταξύ των ετών 750-725 π.Χ. όταν πέρασε από την κυριαρχία των Μεγαρέων στην Αρχαία Κόρινθο. Η σημαντικότερη εγκατάσταση της Περαίας είναι το Ηραίον που έχει εντοπιστεί στην άκρη της χερσονήσου της Περαχώρας, στο ακρωτήριο Μελαγκάβι, κοντά στη λίμνη της Βουλιαγμένης που τότε ονομαζόταν Εσχατιώτις. Εκεί, στο απάνεμο λιμανάκι χτίστηκε τον 8ο π.Χ. αιώνα το ιερό της θεάς Ήρας όπου οι Κορίνθιοι ναυτικοί αφιέρωναν τα αναθήματά τους στην προστάτιδα της οικίας και της οικογένειας πριν ξεκινήσουν το ταξίδι τους. Η παράδοση λέει ότι όταν η Μήδεια σκότωσε τα παιδιά της για να εκδικηθεί τον Ιάσονα, κατέφυγε εκεί για να τα θάψει.
Από τον μικρό αψιδωτό ναό της Ήρας που ήταν χτισμένος στο λιμάνι, έχουν απομείνει σήμερα μόνο ίχνη. Η ύπαρξη στοάς με κίονες που σχημάτιζαν ένα υπόστεγο και οι περιμετρικοί χτιστοί πάγκοι κατά μήκος των τοίχων δηλώνει ότι πρόκειται για ένα χώρο υποδοχής και παραμονής των πιστών. Ανατολικά ήταν χτισμένος ο αρχαϊκός ναός της Ήρας που ήταν δωρικού τύπου με επιμήκη σηκό που χωριζόταν με δύο κιονοστοιχίες σε τρία κλίτη. Απέναντι από την είσοδο του ναού βρισκόταν ο βωμός, ένα τετράπλευρο επίμηκες κτίσμα με 4 ιωνικούς κίονες ανατολικά και 4 δυτικά σε αραιή διάταξη, ούτως ώστε να είναι ορατό στους πιστούς το τελετουργικό δρώμενο της θυσίας προς τη θεά. Άλλα κτίρια ήταν η διώροφη στοά σε σχήμα Γ στο λιμάνι, η αψιδωτή δεξαμενή και το Εστιατόριο στο ενδιάμεσο επίπεδο, η Ιερή Δεξαμενή όπου βρέθηκαν 200 χάλκινες ομφαλωτές φιάλες, αγγεία που συνδέονται με τις τελετουργίες εξαγνισμού των επισκεπτών ή για τις σπονδές, καθώς και το Κτίριο της Εστίας.
Ο οικισμός που δημιουργήθηκε από τον Δημήτριο Πολιορκητή τον 4ο π.Χ. αιώνα καταστράφηκε το 146 π.Χ. από τους Ρωμαίους. Η περιοχή αναφέρεται και πάλι κατά τους ύστερους βυζαντινούς χρόνους με το νέο όνομα Περαχώρα. Μετά το 1204 περνά διαδοχικά σε Λατίνους ηγεμόνες. Στα τέλη του 18ου αιώνα η Περαχώρα ανήκε στα ξακουστά Δερβενοχώρια και οι κάτοικοί της έχαιραν ειδικών προνομίων από τους Οθωμανούς ως φύλακες των στενών ορεινών περασμάτων των Μεγάλων Δερβενίων των Γερανείων. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης η Περαχώρα πρωτοστάτησε στον ξεσηκωμό της Κορινθίας, ενώ στις 26 και 27 Σεπτεμβρίου 1822 κατά τη διεξαγωγή της ιστορικής Μάχης της Περαχώρας, οι Περαχωρίτες και οι λοιπές ελληνικές δυνάμεις με επικεφαλής τον Νικηταρά τον «Τουρκοφάγο» και την παρουσία σπουδαίων οπλαρχηγών (Δημήτριου Υψηλάντη, Παπαφλέσσα, Οδυσσέα Ανδρούτσου κ.ά.) αντιμετώπισαν με επιτυχία τους Οθωμανούς του Δράμαλη, που εγκλωβισμένοι στην Κόρινθο μετά την ήττα τους στα Δερβενάκια, προσπάθησαν να καταλάβουν την Περαχώρα και στη συνέχεια να διαφύγουν στη Ρούμελη.
Αξιόλογο θρησκευτικό μνημείο μέσα στο χωριό είναι ο ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών που χτίστηκε στη θέση του ιστορικού ναού των Αγίων Ταξιαρχών που καταστράφηκε από τον σεισμό του 1981. Ο ιστορικός ναός είχε στεγάσει το 1831 την εθνοσυνέλευση των Ι. Κωλέττη και Π. Νοταρά ενώ ήταν τόπος προσευχής και εθνικών ιστορικών αποφάσεων αγωνιστών του 1821, μεταξύ των οποίων του Νικηταρά, του Παπαφλέσσα και του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Στο ιερό του Ναού οι αγωνιστές του 1821 είχαν αφιερώσει πολλές εικόνες αμύθητης θρησκευτικής αξίας και πανάκριβα ιερά σκεύη ενώ λέγεται ότι υπήρχε και λάβαρο στο οποίο είχαν ορκιστεί οι ήρωες του 1821.
Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται η Κοίμηση της Θεοτόκου που κι αυτή χτίστηκε στη θέση παλιού ναού που γκρεμίστηκε από τον σεισμό. Είναι τρίκλιτη βασιλική κεραμοσκεπής με τρούλο και φέρει εντυπωσιακή τοιχογραφία της Πλατυτέρας ψηλά στη μεσαία κόγχη του ιερού.
Στην Περαχώρα λειτουργεί Λαογραφικό Μουσείο με μια πλούσια συλλογή από αυθεντικές στολές, αγροτικά εργαλεία, οικιακά είδη, αναπαραστάσεις του παλιού περαχωρίτικου σπιτιού και φωτογραφικού υλικού.
Φωτό: https://new.loutraki-agioitheodoroi.gr/