Οικισμός της κοινότητας Βρυσών της επαρχίας Κυδωνίας. Βρίσκεται σε απόσταση 16χλμ. δυτικά από τα Χανιά. Κατοικείται από 170 άτομα ως επί το πλείστον Μικρασιατικής καταγωγής. Το χωριό αναφέρεται το 1577 από τον Fr. Barozzi (j 28r pateIIarietNeoghorio), από τον «Καστροφύλακα» (Κ240) patellari.
Η ετυμολογία του τοπωνυμίου μάλλον προέρχεται από το επώνυμο των πρώτων οικιστών Πατελλάρων. Οι Πατελλάροι ήταν μεγάλη, ευγενούς καταγωγής, οικογένεια (βλ. οικογ. Πατελλάρων) από το Ρέθυμνο. Από την οικογένεια αυτή καταγόταν ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Αθανάσιος Γ, ο Πατελλάρος, καθώς και ο πρώτος Μητροπολίτης της Κρήτης, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το επώνυμο υπάρχει και σήμερα στον Αξό της επαρχίας Μυλοποτάμου.
Εργατικοί και φιλόξενοι οι κάτοικοί του ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία. Ένα μικρό ποσοστό ασχολείται με το εμπόριο εσπεριδοειδών. Ολόκληρη η περιοχή είναι κατάφυτη από πορτοκαλιές, λεμονιές, άλλα είδη εσπεριδοειδών και ελιές. Καλλιεργούνται επίσης διάφορα κηπευτικά. Το αρδευτικό σύστημα είναι αξιόλογο.
Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες μοιράστηκαν την περιοχή που κατείχαν μέχρι τότε δυο Τούρκοι, ο χατζή Αγάς και ο Τσελεπής Καούρης Αγάς. Οι πρόσφυγες, ζώντας αρμονικά με τους ντόπιους, δεν άργησαν να συγχωνευθούν με αυτούς.
Κατά τον Τωμαδάκη η ονομασία έχει σχέση με τους Πατελάροuς του Μεσαίωνα. Σ’ αυτή την περίπτωση ορθότερη γραφή είναι Πατελάροι, αν και το όνομα του χωριού εκφέρεται κατά ουδέτερο γένος. Ας σημειωθεί ότι πατελάρος στο ιδίωμα Ρεθύμνης σημαίνει φαλακρός, πράγμα που στο νομό Χανίων λέγεται πατελής. Μια δεύτερη εκδοχή σχετικά με την προέλευση της ονομασίας του Πατελαρίου είναι αυτή που υποστηρίζει ότι επί Τουρκοκρατίας εδώ κατέφυγε κάποιος εξόριστος καλόγηρος ονόματι Ιλάριος. Από αυτό πήρε το όνομά του το χωριό, ως εξής: Πάτερ Ιλάριος – Πατελάριος – Πατελάρι.
Τη μεγάλη φιλοξενία των κατοίκων φανερώνει ένα γραπτό ευχαριστήριο μήνυμα του Διευθυντή του 2ου Νεοζηλανδικού εκστρατευτικού σώματος και του Πρωθυπουργού της Νέας Ζηλανδίας το οποίο στάλθηκε στους κατοίκους του Πατελαρίου μετά τη Γερμανική Κατοχή για τη φιλοξενία που έδειξαν στους Νεοζηλανδούς στρατιώτες. Στο Πατελάρι υπάρχει μνημείο, όπου αναγράφονται τα ονόματα των εκτελεσθέντων κατά τη Γερμανική Κατοχή.
Το Δημοτικό Σχολείο του χωριού ήταν μονοθέσιο. Το κτίριο ήταν κατασκευασμένο από τους ίδιους τους κατοίκους μετά τη Γερμανική Κατοχή. Σήμερα είναι σχεδόν ακατάλληλο λόγω των ρωγμών που έχουν παρουσιαστεί στους τοίχους.
Στη μέση του Πατελαρίου είναι κτισμένη η νέα εκκλησία της Γέννησης της Θεοτόκου, που γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.
Η εκκλησία του Αγ ίου Γεωργίου στο νότιο μέρος έχει αγιογραφίες που η βούρτσα όμως κάποιου επιτρόπου τις έσβησε όταν αυτός άσπρισε τους τοίχους! Οι παλιότεροι διηγούνται διάφορα θαύματα του Αγίου.
Μια άλλη εκκλησία αφιερωμένη και αυτή στον Άγιο Γεώργιο δεν έχει τελειώσει. Είναι κτισμένη πάνω στα θεμέλια της παλιάς, γκρεμισμένης από τους Τούρκους, στο βόρειο μέρος της αυλής του σχολείου. Η εκκλησία γιορτάζει στις 3 Νοεμβρίου. Μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας στρώνονται τραπέζια στην αυλή της εκκλησίας με φαγητά, συνήθως βακαλάο, ψάρια, κουκιά βραστά, ελιές, φρούτα και κρασί. Όταν τελειώσει το φαγοπότι όλοι οι εκκλησιαζόμενοι πιάνουν το χορό μέχρι τη δύση του ηλίου. Έτσι γιορτάζουν τον Άι-Γιώργη το Μεθυστή, που κι εκείνος έχει κάνει πολλά θαύματα, όπως διηγούνται οι παλιοί.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα, 1980-1995.