Χτισμένος στο κέντρο της εύφορης κοιλάδας του ποταμού Παμίσου, στον λόφο του Προφήτη Ηλία, ο Μελιγαλάς αποτελεί εμπορικό και αγροτικό κέντρο της Άνω Μεσσηνίας. Απέχει 28 χιλιόμετρα από την Καλαμάτα και 36 χιλιόμετρα από την Κυπαρισσία, ανήκοντας διοικητικά στον Δήμο Οιχαλίας. Ο πληθυσμός του το 2011 ανερχόταν στους 1.296 κατοίκους.
Το όνομά του προέρχεται από τη βυζαντινή λέξη μελίγαλα, το οποίο κατά τον βυζαντινολόγο Φαίδωνα Κουκουλέ ήταν ένα τονωτικό ρόφημα με μέλι και γάλα. Ο μελιγαλάς δηλώνει το πρόσωπο που επεξεργάζεται και πουλά το μελίγαλα.
Η ίδρυση του οικισμού τοποθετείται στον 11ο αιώνα και η ανάπτυξή του χρονολογείται από την περίοδο του Μεσαίωνα. Αποτελούσε εμπορικό κέντρο διακίνησης των προϊόντων της μεσσηνιακής πεδιάδας και είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι σήμερα ο Μελιγαλάς είναι γνωστός για το παζάρι του που γίνεται κάθε Σάββατο στην κεντρική πλατεία.
Στην περίοδο της Κατοχής αποτέλεσε βάση της ιταλικής στρατιωτικής αστυνομίας, ενώ από τον Σεπτέμβριο του 1943 έγινε έδρα μας διλοχίας της γερμανικής Βέρμαχτ. Οι Γερμανοί εγκατέλειψαν τον Μελιγαλά τον Σεπτέμβριο του 1944. Λίγες μέρες αργότερα ο ΕΛΑΣ πολιόρκησε τον οικισμό στον οποίο είχαν οχυρωθεί άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας και το κατέλαβε στις 15 Σεπτεμβρίου μετά από μάχη που κράτησε 3 ημέρες. Ακολούθησε η εκτέλεση περίπου 800 ταγματασφαλιτών, οι οποίοι θάφτηκαν σε ομαδικό τάφο στη θέση «Πηγάδα», έξω από τον Μελιγαλά. Σε αυτό το σημείο έχει στηθεί μνημείο όπου είναι γραμμένα 787 ονόματα εκτελεσθέντων από 61 μέρη της Ελλάδος.
Στο χωριό έχει αρκετά πέτρινα σπίτια με στέγες από κεραμίδια. Στην ωραία κεντρική πλατεία δεσπόζει ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, ενώ από τα αξιόλογα κτίρια του οικισμού είναι ο παλιός σιδηροδρομικός σταθμός. Εντυπωσιακός είναι ο πέτρινος ναός του Προφήτη Ηλία με το καμπαναριό-ρολόι που χτίστηκε το 1930 και η βυζαντινή εκκλησία των Παμμεγίστων Ταξιαρχών που χτίστηκε το 1400 και έχει κυλινδρικό τρούλο με κωνική στέγη και κτιστό τέμπλο με διάκοσμο λαϊκού ύφους του τέλους του 19ου αιώνα.
Κάθε χρόνο πραγματοποιούνται στον Μελιγαλά διάφορες εκδηλώσεις για τις Απόκριες, ενώ κάθε Σεπτέμβριο γίνεται εμπορικό πανηγύρι που συγκεντρώνει πολύ κόσμο από τις γύρω περιοχές.