H Κάσος, το νοτιότερο νησί των Δωδεκανήσων, έχει πανάρχαιη ιστορία, λαμπρή ναυτική παράδοση, άγρια ομορφιά και πεντακάθαρα νερά. Ο μόνιμος πληθυσμός της είναι περίπου 1.000 άτομα, ενώ κατά την εποχή της ακμής της μέχρι και την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, έφθανε τους 12.000 κατοίκους. Χάρη στη θυσία των Κασιωτών στην Επανάσταση του 1821 και για το ολοκαύτωμά τους, η Κάσος έχει ανακηρυχθεί από τη Βουλή των Ελλήνων «Ηρωική Νήσος».
Η ιστορία της Κάσου χάνεται στα βάθη των αιώνων. Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης στο νησί χρονολογούνται στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού την 4η και 3η χιλιετία π.Χ., ενώ κατά την Μέση και την αρχή της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (έως το 1450 π.Χ. περίπου) μαρτυρείται από τις ενδείξεις μόνιμη πλέον εγκατάσταση στον κόλπο Χέλατρο που παρείχε ασφάλεια. Ο Όμηρος αναφέρει στην Ιλιάδα ότι η Κάσος μετείχε μαζί με τα άλλα νησιά της Δωδεκανήσου στον Τρωικό Πόλεμο. Στους ιστορικούς χρόνους, ο Στράβωνας αναφέρει την Κάσο με το σημερινό της όνομα και την τοποθετεί στην περιοχή Πόλιν, γύρω από το ύψωμα της μυκηναϊκής ακρόπολης.
Στην πορεία των αιώνων η Κάσος πέρασε από ρωμαϊκή και βυζαντινή κυριαρχία, το 1207 κατελήφθη από τους Ενετούς της Κρήτης και το 1537 πέρασε στα χέρια των Τούρκων. Ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής παραχώρησε στους Κάσιους την αυτοδιοίκηση τους. Τη διοίκηση ασκούσε η δημογεροντία που είχε την έδρα της στον οικισμό της Αγίας Μαρίνας.
Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα το νησί ζει τη μεγάλη του ναυτική ακμή. Υπήρχαν δύο ταρσανάδες για τη ναυπήγηση καϊκιών και μεγάλων ιστιοφόρων πλοίων, ενώ λειτουργούσε και ιδιωτική σχολή εμποροπλοιάρχων. Οι Κασιώτες καραβοκύρηδες μετέφεραν εμπορεύματα στο Αιγαίο, τη Μεσόγειο, τη Μαύρη Θάλασσα και τις ακτές της Μικράς Ασίας. Με το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821 πολλοί Κασιώτες καραβοκύρηδες μετέτρεψαν τα πλοία τους σε πολεμικά και συμμετείχαν σε διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις. Ο Κασιώτικος στόλος υπό τις διαταγές του Νικόλαου Γιούλιου βοήθησε πολύ την Επανάσταση στην Κρήτη εφοδιάζοντας τους επαναστάτες και κανονιοβολώντας τα τουρκικά οχυρά. Η πολεμική δραστηριότητα των Κασιωτών προκάλεσε το 1824 την αντίδραση του Αιγυπτιακού πολεμικού στόλου. Οι Κασιώτες αρχικά απέκρουσαν τις επιθέσεις των Αιγυπτίων οι οποίοι τελικά αποβιβάστηκαν στο νησί στις 28 Μαΐου 1824. Μέσα στο χωριό της Αγίας Μαρίνας έγιναν μεγάλες μάχες και 1.000 περίπου Κασιώτες ήρθαν αντιμέτωποι με 7.000 εχθρούς. Σκοτώθηκαν 220 κάτοικοι του νησιού και αιχμαλωτίστηκαν πολλές γυναίκες και παιδιά. Η μάχη σταμάτησε με τη συνθηκολόγηση μετά την οποία όσοι Κασιώτες είχαν χρήματα αναγκάζονταν να εξαγοράσουν την ελευθερία των δικών τους. Έτσι επεβλήθη και πάλι η τουρκική εξουσία στο νησί και χιλιάδες κάτοικοι αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν.
Η Κάσος καταλήφθηκε από τους Ιταλούς το 1912 και ενσωματώθηκε στο Ελληνικό Κράτος το 1948, μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα.
Οι κάτοικοί της ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία, λιγότερο με την αλιεία και ελάχιστα με τη γεωργία.
Πρωτεύουσα του νησιού και λιμάνι της είναι το Φρυ που ιδρύθηκε το 1840. Εκεί υπάρχει το γραφικό ψαράδικο λιμανάκι της Μπούκας και πλάι βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος Τριμυθούντος του Θαυματουργού, που είναι ο πολιούχος της Κάσου και γιορτάζει στις 12 Δεκεμβρίου. Δυτικά, περίπου στα 500 μ., βρίσκεται ο Εμπορειός, το παλιό λιμάνι της Κάσου με τη μικρή του αμμουδιά.
Ο αρχαιότερος οικισμός της Κάσου, είναι το Πόλι, χτισμένος πάνω σε λόφο όπου βρίσκεται και αρχαία ακρόπολη. Από τα αξιοθέατα του Πόλι είναι η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ονουφρίου, που χρονολογείται από τον 12ο αιώνα. Η Αγία Μαρίνα είναι ένας εκτεταμένος οικισμός και ο πολυπληθέστερος της Κάσου, πάνω από το Φρυ, με αρκετές συνοικίες. Παλαιότερα ήταν πρωτεύουσα του νησιού και αποτελούσε έδρα της Δημογεροντίας.
Άλλοι οικισμοί είναι το Αρβανιτοχώρι που είναι χτισμένο σε μια μικρή εύφορη πεδιάδα και η Παναγιά με τα καπετανόσπιτά της, χτισμένη σε ένα λόφο πάνω από τον Εμπορειό.
Η Κάσος διαθέτει αρχαιολογική συλλογή που στεγάζεται στο παλιό δημαρχείο στο Φρυ, Ναυτικό Μουσείο επίσης στο Φρυ και Λαογραφικό Μουσείο στο Αρβανιτοχώρι. Έχει υπέροχα εκκλησάκια, σπήλαια στην περιοχή της Αγίας Μαρίνας και μοναδικές παραλίες με καταγάλανα καθαρά νερά.
Στο νησί πραγματοποιούνται πολλά πανηγύρια, γιορτές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, ειδικά την περίοδο του καλοκαιριού. Ξεχωρίζουν η επέτειος του Ολοκαυτώματος της Κάσου τον Ιούνιο με τριήμερες εορταστικές εκδηλώσεις, η Γιορτή της Σιτάκας (μαλακό τυρί του νησιού) στο Αρβανιτοχώρι τον Ιούλιο, η Γιορτή του Μελιού στην Αγία Μαρίνα τον Αύγουστο και η Γιορτή Σκάρου στην Μπούκα τον Σεπτέμβριο. Το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο στην Παναγία, με ντόπιους οργανοπαίχτες, παραδοσιακά όργανα, όπως λύρα και λαούτο, μαντινάδες, τοπικό χορό σούστα και φαγητό.
Φωτό: https://kasos.gr/