Η Γωνιά είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Ρεθύμνης, σε απόσταση 10 χμ. νοτιοδυτικά του Ρεθύμνου. Έχει υψόμ. 150 μ. και κατοικείται σήμερα από 470 άτομα. Λέγεται και Μικρή Γωνιά, προς διάκριση από τη Μεγάλη Γωνιά ή Ασή γωνιά.
Το χωριό παράγει λάδι, κτηνοτροφικά προϊόντα, κρασί και λιγοστά φρούτα. Στην κοινότητα Γωνιάς υπάγεται και ο ωραίος οικισμός Άγιος Ανδρέας. Πιθανότατα η ονομασία Γωνιά έχει κάποια σχέση με την τοποθεσία του χωριού.
Κτίστηκε γύρω στα 1350-1500 από αυτόχθονες Κρήτες. που ήρθαν από τις γύρω περιοχές.
Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η Γωνιά ήταν το μοναδικό χριστιανικό χωριό της περιοχής, γεγονός που δυσκόλεψε τη ζωή των κατοίκων του. Αρκεί ν’ αναφερθεί ότι από το 1770 μέχρι το 1897 το χωριό κάηκε τέσσερις φορές από τους Τούρκους (το 1770, το 1821, το 1866 και το 1897) και ξανακτίστηκε άλλες τόσες από τους χωριανούς.
Την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής έμειναν στη Γωνιά, Γερμανοί, που επέβαλαν στους κατοίκους την υποχρεωτική αγγαρεία σε οχυρωματικά έργα. Οι Χριστιανοί ωστόσο κράτησαν μακριά από τη ζωή τους τους Γερμανούς και αντιστάθηκαν οργανώνοντας διάφορα σαμποτάζ.
Οι παλιότερες οικογένειες του χωριού είναι: οι Σπανουδάκηδες, οι Αποστολάκη-δες, οι Δασκαλάκηδες, οι Φραγκιαδάκηδες, οι Σουρμελήδες, οι Μανουσάκηδες, οι Πολιουδάκηδες, οι Χαριτάκηδες κ.ά.
Στη Γωνιά υπήρχαν δύο κοινόβια μοναστήρια, η Αγία Ειρήνη, που κατά την παράδοση είναι πολύ παλιά (ίσως υπήρχε από το 1480) και η Αγία Αναστασία. Εκεί ζούσαν καλόγριες, που κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας χρηματοδοτούσαν τους επαναστάτες και τους κατοίκους της Γωνιάς.
Τα δύο αυτά μοναστήρια καταστράφηκαν από τους Τούρκους το 1770 και οι καλόγριες σκοτώθηκαν. Η Αγία Ειρήνη ξαναχτίστηκε το 1905, ενώ από το μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας υπάρχουν μόνο ερείπια.
Η παράδοση αναφέρει ότι οι καλόγριες της Αγίας Αναστασίας, για να διασώσουν τους θησαυρούς του μοναστηριού (καμπάνες, δισκοπότηρα κι ό,τι άλλο πολύτιμο υπήρχε), τους έριξαν σ’ ένα πηγάδι που ήταν εκεί κοντά. Το πηγάδι υπάρχει ακόμη, αλλά παραμένει από τότε κλειστό.
Η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, που κτίστηκε το 1887. Παράλληλα ξανακτίστηκε η εκκλησία της Παναγίας.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.