To Αυλωνάρι είναι αμφιθεατρικά χτισμένο στη ράχη ενός λόφου στη μέση μιας εύφορης κοιλάδας, στην Κεντρική Εύβοια, ανάμεσα στο Αλιβέρι και στην Κύμη. Θεωρείται από τα ομορφότερα χωριά της Εύβοιας με τον βενετσιάνικο πύργο και την εκκλησία του Αγίου Νικολάου να δεσπόζουν ψηλά στον λόφο, πάνω από τα σπίτια. Ο πληθυσμός του είναι 637 κάτοικοι, σύμφωνα με την απογραφή του 2011.
Η ονομασία του προέρχεται από τη λέξη αυλών που συνδέεται με τη θέση του χωριού καθώς σημαίνει κοιλάδα ή χαράδρα και πράγματι στην περιοχή απλώνεται μια μακρόστενη ποτάμια κοιλάδα που διαρρέεται από χειμάρρους. Στην ευρύτερη περιοχή τοποθετείται η Οιχαλία, η αρχαιότερη μυκηναϊκή πόλη της Εύβοιας.
Η ίδρυση του χωριού χρονολογείται από τον 10ο ή 11ο αιώνα από κατοίκους χωριών της γύρω περιοχής που κατέφυγαν εκεί για να σωθούν από τις επιδρομές των Σαρακηνών πειρατών. Στα μεσαιωνικά χρόνια το Αυλωνάρι γνώρισε πολλούς κατακτητές: Ενετούς, Λομβαρδούς, Καταλανούς, Γενοβέζους. Το 1688, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, καταστράφηκε ολοσχερώς έπειτα από μία εξέγερση. Μετά την απελευθέρωση επανέκτησε την αίγλη του ως πνευματικό κέντρο της περιοχής και μάλιστα λέγεται ότι το επισκέφτηκε δύο φορές ο Όθωνας.
Ο επιβλητικός πύργος που στέκει πάνω από το Αυλωνάρι χτίστηκε από τους Ενετούς στα τέλη του 14ου με αρχές του 15ου αιώνα και αργότερα, επί Τουρκοκρατίας, χρησιμοποιήθηκε ως έδρα κάποιου αγά. Ανακαινίστηκε το 1953 και είναι το πιο καλοδιατηρημένο μεσαιωνικό οχυρωματικό μνημείο στην Εύβοια. Το ύψος του φτάνει τα 19 μέτρα και διαθέτει τέσσερις ορόφους. Είναι κατασκευασμένος από ακατέργαστες λίθους με πολλά μικρά κεραμίδια στα διάκενα και τα παράθυρά του βρίσκονται στο μεσαίο και άνω τμήμα του πύργου, ενώ το κατώτερο τμήμα έχει μόνο θυρίδες ελαφρών όπλων.
Ενδιαφέρον αξιοθέατο είναι και το κάστρο Ποτήρι που χτίστηκε στα βυζαντινά χρόνια και διατηρήθηκε μέχρι την Τουρκοκρατία. Σήμερα σώζονται μέρος των τειχών, ερείπια δεξαμενών, τοίχοι σπιτιών και ένας τοίχος μισογκρεμισμένου πύργου. Μέσα στο κάστρο βρίσκεται η βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας που ερημώθηκε κατά τη Φραγκοκρατία.
Στην περιοχή Χάνια βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου που είναι χτισμένος σε ερείπια αρχαίου ναού της Αρτέμιδος και η κατασκευή του ανάγεται στον 11ο αιώνα. Αξιόλογα στοιχεία του ναού είναι οι βυζαντινές τοιχογραφίες του με πιο ξεχωριστές τις απεικονίσεις των Αρχαγγέλων στους τοίχους του κεντρικού κλίτους και ο κεραμοπλαστικός του διάκοσμος.
Το Αυλωνάρι είναι γνωστό για το παζάρι του που πραγματοποιείται κάθε Οκτώβριο για μία εβδομάδα και έχει τις ρίζες του στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, τότε που τα παζάρια αποτελούσαν τον βασικό τρόπο διακίνησης των προϊόντων. Αρχικά το παζάρι γινόταν στον οικισμό της Αγίας Θέκλης και μεταφέρθηκε στον περίβολο του Αγίου Δημητρίου στο Αυλωνάρι γύρω στο 1870.
Φωτό: http://avlonarivillage.blogspot.com/