Το Άνω Μέρος Αμαρίου είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Αμαρίου του νομού Ρεθύμνου από τον οποίο απέχει 50 χλμ. Είναι ένα από τα πιο γραφικά ριζίτικα χωριά της Κρήτης. Βρίσκεται σε υψόμετρο 620 μ. Ο αριθμός των κατοίκων του μαζί μ’ αυτούς των οικισμών Δρυγιές και Χωρδάκι είναι 455 άτο μα.
Σύμφωνα με την παράδοση το παλιό χωριό ήταν στην τοποθεσία Βεργιάκο. Στην απογραφή του «Καστροφύλακα», το 1583, το Βεργιάκο είχε 141 κατοίκους, ενώ το Άνω Μέρος μόλις 63.
Μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Ενετούς παραχωρήθηκε σαν φέουδο στην οικογένεια Βαρούχα, επίθετο που διατηρείται μέχρι τις μέρες μας.
Στις αρχές του φθινοπώρου του 1823 οι Ανωμεριανοί μαζί με τους καλόγερους του μοναστηριού της Καλοείδαινας συγκρότησαν ένα από τα 12 μπαϊράκια που έλαβαν μέρος στις άτυχες μάχες που έγιναν στις Αμουργέλεςκαιτη Γέργερη. Αρχηγός τους ήταν ο ηγούμενος του μοναστηριού Βαρούχας, που σύμφωνα με την παράδοση σκοτώθηκε σε μια απ’ αυτές τις μάχες. Στη συνέχεια οι Τούρκοι κατέστρεψαν το χωριό και το μοναστήρι της Καλοείδαινας, του οποίου το πραγματικό όνομα είναι μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα και είχε παλιά πολλούς μοναχούς.
Το όνομα Καλοείδαινας, με το οποίο είναι γνωστό, δικαιολογείται από την πανοραμική θέα που προσφέρεται από τη θέση που βρίσκεται η μονή. Υπάρχει όμως και μια παράδοση που δικαιολογεί την προέλευση της ονομασίας ως εξής: Ένας βοσκός είδε ένα φως μέσα σ’ ένα βάτο, όπου αργότερα βρέθηκε η εικόνα της Μεταμόρφωσης. Όταν το ανέφερε στους κατοίκους του χωριού, επειδή αυτοί δεν τον πίστευαν, τους έλεγε «είδα και καλοείδα». Είναι πολύ παλιά μονή του 8ου ή 9ου αιώνα. Θεωρείται η αρχαιότερη βυζαντινή μονή της περιοχής και υπαγόταν κατευθείαν στο Πατριαρχείο.
Στη μεγάλη κρητική επανάσταση του 1866 οι Ανωμεριανοί πολέμησαν με επικεφαλής τον καπετάνιο Αναγνώστη Κατσαντώνη. Οι Τούρκοι κατέστρεψαν για δεύτερη φορά το χωριό.
Στις 22 Αυγούστου 1944, τις παραμονές της απελευθέρωσης οι Γερμανοί κατέστρεψαν το χωριό και εκτέλεσαν 38 από τους κατοίκους του, ανάμεσα στους οποίους και 4 γυναίκες.
Το μέρος που είναι χτισμένο το χωριό σήμερα είναι κατά 2.000 μέτρα ψηλότερο από την αρχική θέση του χωριού που ονομαζόταν όπως αναφέραμε πιο πάνω, Βεργιάκο (ίσως να προέρχεται από κάποιο επίθετο). Σιγά – σιγά οι κάτοικοι του Βεργιάκου άρχισαν να εγκαθίστανται στην σημερινή του θέση που ήταν πιο έφορη. Πριν αρχίσει αυτή η εγκατάσταση, συνήθιζαν να πηγαίνουν στο πάνω χωριό λέγοντας «πάμε στο άνω μέρος» και έτσι έμεινε η ονομασία Άνω Μέρος.
Οι εκκλησίες που υπάρχουν στο χωριό είναι οι εξής: ο Άγιος Γεώργιος, παλιά εκκλησία, η Κοίμηση της Θεοτόκου που αποτελούσε την εκκλησία του νεκροταφείου, ο Άγιος Στυλιανός, κτισμένη το 1980 αποτελεί και την εκκλησία του νεκροταφείου, ο Άγιος Κωνσταντίνος, εκκλησία κτισμένη το 1928, η Ζωοδόχος Πηγή παλιά εκκλησία και η Γέννηση της Θεοτόκου, που αποτελεί τη μητρόπολη του χωριού. Η σημερινή μάλιστα εκκλησία δεν είναι η παλιά βυζαντινή, αλλά καινούρια.
* Στοιχεία από 15ετή έρευνα
Φωτογραφία : https://omospamari.gr/nea-apo-ta-choria-ano-merosdrygieschordaki-10-9-2018/